واقعیتهای نظامی به شکل فزایندهای به نفع اسد و روسهاست. در هفته اخیر نیروهای دولتی سوریه مقاومتی در بخش شرقی شهر دیرالزور را که تقریباً سه سال دوام آورده بود، شکستند و در دیگر نقاط نیز جبهه اسد مبارزه میکند و با مقاومتهای کمی روبهروست.
به گزارش دیپلماسی ایرانی، عربستان سعودی احتمالاً آخرین کشوری است که از ایده تغییر رژیم در سوریه دست برداشته و دنبالهروی از کمپین موفقیتآمیز روسیه برای ادامه حیات حکومت بشار اسد را آغاز کرده است. نشانههایی وجود دارد که نشان میدهد کشورهایی که مدتها درباره ادامه حکومت فعلی سوریه شک داشتند در حال همکاری برای حلوفصل معضل جنگ در این کشور آن هم با زمامداری اسد هستند. سعودیها ماه گذشته میزبان نشستی با حضور مخالفان حکومت سوریه بودند و در آن به رسیدن به توافق نزدیک شدند. در این نشست گروههایی حضور داشتند که مخالف سرسخت اسد یا خواستار خروج فوری او بودند. وزیر امور خارجه روسیه، سرگئی لاوروف، در روزهای آتی نشستهای بیشتری را با مقامات سعودی و پیش از دیدار پادشاه سلمان از مسکو خواهد داشت.
حرکات جدید عربستان سعودی ضربهای دیگر به شورشیان سوریه خواهد بود و بهنظر میرسد بهزودی اسد نسبت به دو سال گذشته کنترل بخشهای بیشتری از کشور را به دست خواهد گرفت. ادامه روند پشتیبانی هوایی روسها و تغییر نظر دولت ترامپ با پایاندادن کمک نظامی به شورشیان و چرخش بهسمت هدف نابودکردن داعش در سوریه به مسئله گسترش حاکمیت اسد کمک کرده است. ترکیه، یکی دیگر از پشتیبانان اصلی اپوزیسیون نیز به همکاری با روسها ادامه داده است.
مصطفی آلانی، رئیس دپارتمان دفاع و امنیت مرکز تحقیقات خلیجفارس در دبی معتقد است: «اکنون سعودیها متوجه شدهاند که روسیه تنها طرفی است که میتواند درگیریها در سوریه را به پایان برساند. آنان با ایده باقیماندن حکومت اسد مشکلی ندارند.» وزارت امور خارجه عربستان سعودی ماه گذشته اعلام کرد که هدف بلندمدت «آیندهای جدید برای سوریه بدون بشار اسد» باقی خواهد ماند؛ اما در گفتوگوهای 22 آگوست ریاض به گروههای درگیر ازجمله کمیته مذاکرات عالی و دو بلوک دیگر که بهطور سنتی حمایت سعودی را در اختیار دارند، فشار وارد کرد تا به مسکو
نزدیکتر شوند.
دور بعدی مذاکرات برای ماه آینده در پایتخت عربستان برنامهریزی شده و هدف از آن ادغام سه شعبه مختلف در یک هیئت مخالف متحد است تا در مذاکرات صلح تحت رهبری سازمان ملل متحد در ژنو شرکت کنند. شرکتکنندگان در این فرایند میگویند تغییراتی بهوجود آمده است. قدری جمیل، نخستوزیر پیشین سوریه که رهبری گروه ضدحمایت روسیه را برعهده دارد در مصاحبهای گفت: «تغییری در موقعیت ریاض مشاهده کردهام. شانس برقراری معامله بسیار زیاد است.»
روابط بین عربستان سعودی و روسیه در جبهههای دیگر نیز بهبود یافته است. دو تولیدکننده بزرگ نفت، اختلافات را کنار گذاشته و بر سر کاهش تولید به توافق رسیدهاند؛ درنتیجه تلاش اوپک با هدف تقویت قیمتها میتواند به نتیجه برسد. یکی از انگیزههای سعودی برای برقراری روابط نزدیک با روسیه، تمایل آنان برای مقابله با ظهور حمایتکننده اصلی اسد یعنی ایران است. جنگجویان تحت حمایت ایران ازجمله شبهنظامیان حزبالله لبنان نقش مهمی در بازگشت حکومت سوریه ایفا کردهاند. همانطورکه چشمانداز سقوط اسد کمرنگ و کمرنگتر میشود، دشمنان او کانون توجهات خود را تغییر میدهند.
آلانی میگوید: «برای سعودی حکومت سوریه دیگر یک مشکل نیست؛ حتی ریاستجمهوری اسد هم مشکلی نیست. مشکل آنان این است که ایران در این زمین بازی چه خواهد کرد. ایالاتمتحده و اسرائیل هم حالا در اینباره بحث میکنند که روسیه باید به حضور ایران در سوریه خاتمه دهد.»
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل در 28 آگوست درباره موشکها و تأسیسات ایران در سوریه و لبنان هشدار داد. حکومت اسد در روزهای اخیر حملات هوایی اسرائیل به شمال سوریه را محکوم کرده است. روسیه ایران را بهعنوان متحدی استراتژیک در خاورمیانه میبیند؛ درحالیکه ایران برای سعودیها یک دشمن ابدی است. بااینحال یوری بارمین، کارشناس خاورمیانه در شورای حقوق بینالملل روسیه، گروهی تحقیقاتی در مسکو، به این نکته اشاره میکند که هنوز همپوشانیهایی در منافع مشترک دو کشور وجود دارد. او معتقد است: «قدرت بزرگ در زمین بازی سوریه، روسیه است. روسیه در تلاش است تا نفوذ ایران در سوریه را در کنترل داشته باشد و این موضوعی است که سعودیها درباره آن با مسکو صحبت خواهند کرد.»
روسیه در تلاش است تا موافقت جهانی برای کمپین خود در سوریه را بهدستآورد و از مقابله مستقیم مخالفان و اسد در ژنو اجتناب کند تا مذاکراتی که مدتهاست متوقف شده به شکلی مؤثر پیش برود. لاوروف در تور بازدید خود از کشورهای خلیجفارس توقفی در قطر انجام داد تا با یکی دیگر از حامیان شورشیان در سوریه، صحبت کند. او دراینباره گفت درحالی که تفاوتها همچنان باقی است، اما علاقهای کلی برای پایاندادن به جنگ وجود دارد.
ایالاتمتحده و متحدان اروپاییاش، همانند عربستان سعودی و ترکیه به اصرار خود مبنی بر پایانیافتن حکومت اسد، پایان دادهاند. آنان حالا عمدتاً پذیرفتهاند که اسد در طول دوران انتقالی بر مسند کار باقی بماند. لاوروف در ابوظبی گفت: «وحدت میان گروههای اپوزیسیون رقیب اجتنابناپذیر است و این ما را قادر میسازد تا مذاکرات مهمی را درباره آینده سوریه آغاز کنیم.»