تعیین زمان همه‌پرسی (سوم مهرماه) استقلال اقلیم کردستان عراق در ماه‌های اخیر به یکی از مباحث مهم و پرحاشیه در منطقه تبدیل‌شده و با واکنش گسترده در محافل سیاسی و رسانه‌ای جهان  روبه‌رو شده است. با توجه به واکنش‌ها و بازتاب‌های این موضوع می‌توان گفت اکثر کشورهای جهان مخالف استقلال کردستان عراق هستند و در این میان رژیم صهیونیستی همه‌پرسی برای استقلال شمال عراق را با جدیت دنبال می‌کند. به اعتقاد مقامات سیاسی و امنیتی اقلیم، برقراری ارتباط با رژیم صهیونیستی می‌تواند اهداف و منافع این منطقه را در سطح راهبردی تأمین کند. آنان منافع ذیل را برای خود قائل هستند :۱. جلب حمایت سیاسی آمریکا: یکی از دلایل مهم نزدیکی کردها به رژیم صهیونیستی، استفاده از لابی یهودی (آیپک) جهت جلب‌نظر آمریکا در حمایت قطعی از استقلال‌طلبی آن‌هاست. آمریکایی‌ها در کوتاه‌مدت با توجه به منافع خودشان با همه‌پرسی و استقلال این منطقه مخالف‌اند؛ طوری که وزیر دفاع این کشور در دیدار با نخست‌وزیر عراق تأکید کرد، واشنگتن مخالف هرگونه اقدام برای تجزیه عراق است.۲. مقابله با سوریه، ایران، عراق و ترکیه: کردها معتقدند که هم‌گرایی بین کردستان عراق و رژیم صهیونیستی باعث خواهد شد که بتواند در مقابل این کشورها که مخالف استقلال و همه‌پرسی هستند، بایستد و اقدامات این کشورها را در جهت جلوگیری از جدایی کردستان خنثی کند.۳. افزایش قدرت اقتصادی و فنی: کردها به‌خوبی می‌دانند که بدون داشتن اقتصاد قوی و متحد قدرتمند تشکیل یک دولت مستقل کردی در شمال عراق امکان‌پذیر نخواهد بود؛ به‌همین‌جهت از مدت‌ها قبل درصدد ایجاد ارتباط اقتصادی با رژیم صهیونیستی بوده‌اند؛ به‌طوری‌که کردستان عراق برای اولین‌بار به‌صورت مستقل نفت خود را به این رژیم صادر کرد. از طرف دیگر رژیم صهیونیستی نیز حمایت آشکار و علنی خود از همه‌پرسی استقلال کردستان و حرکت به‌سوی جدایی اقلیم کردستان را باهدف دستیابی به منافع ذیل دنبال می‌کند:
۱. فشار به ایران، عراق و سوریه: رژیم صهیونیستی برای حفظ حیات خود، به‌دنبال دردسرسازی و یافتن راهکاری مناسب در جهت اختلال در غرب آسیا و اوضاع داخلی این کشورهاست و کردستان عراق و طرح استقلال این منطقه، یکی از مهم‌ترین برنامه‌های ایجاد ناآرامی و آشوب در غرب آسیاست که سبب می‌شود افکار عمومی منطقه را از تهدیدهای اسرائیل دور کند و حاشیه امنی را برای این رژیم ایجاد کند، کارکردی که اکنون گروه‌های تروریستی تکفیری برای رژیم اسرائیل دارند. در این زمینه می‌توان اشاره کرد که طی سال‌های اخیر سرویس‌های اطلاعاتی و نظامی رژیم صهیونیستی به آموزش کردها به‌منظور انجام  اقدامات جاسوسی در ایران و سایر کشورهای منطقه پرداخته‌اند. ۲. بهره‌برداری از منابع نفتی به‌ویژه در منطقه کرکوک: نفت عراق و مناطقی که در حوزه اقلیم کردستان قرار دارد، همواره مورد طمع رژیم صهیونیستی بوده است. رژیم صهیونیستی به‌دلیل ذخایر باارزش نفت در شمال عراق به‌ویژه کرکوک در تلاش است آن منطقه را به بیت‌المقدس دیگر تبدیل کند؛ البته منطقه کرکوک تحت مناقشه اقلیم و دولت مرکزی عراق است و طبق آخرین اخبار بغداد اعلام کرده که الحاق این منطقه به اقلیم، جزء خطوط قرمز دولت مرکزی است که به‌هیچ‌وجه از آن کوتاه نمی‌آید.۳. یافتن متحد ساختارشکن در منطقه حساس خاورمیانه: با توجه به اینکه رژیم صهیونیستی نتوانسته است متحدی قابل‌اعتماد برای خود در این منطقه پیدا کند تا خود را از حالت انفعالی نجات دهد، لذا استقلال کردستان عراق را فرصتی در جهت یافتن متحدی جدید برای خود قلمداد می‌کند؛ بااین‌همه برگزاری همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان با موانع زیادی مواجه است و بزرگ‌ترین مانع هم مخالفت اکثریت کشورهای جهان و همچنین قرارداشتن رژیم صهیونیستی پشت سر این قضیه است. کردستان عراق امکانات و توانایی‌های لازم حتی برای برگزاری این ‌همه‌پرسی را ندارد و اوضاع اقتصادی آن با مشکلات زیادی مواجه است. از سوی دیگر برگزاری همه‌پرسی به‌هیچ‌وجه مورد اتفاق‌نظر احزاب و گروه‌های کردی داخل عراق نیست و تنها شخص بارزانی با امید به وعده‌های رژیم صهیونیستی این موضوع را در سر دارد؛ همچنین تعیین زمان برگزاری همه‌پرسی در کردستان عراق توسط بارزانی باعث هم‌گرایی بیشتر بین کشورهای منطقه ازجمله ایران و ترکیه شده و این امر به‌همراه مؤلفه‌های دیگر استقلال کردستان عراق را به‌نوعی با مانع اصلی روبه‌رو کرده است و درنهایت تحلیل‌گران معتقدند بسیار سخت است که بپذیریم اقلیم کردستان از توانایی برگزاری این همه‌پرسی برخوردار است و شخص بارزانی نیز به این موانع و ناتوانی، واقف؛ اما تنها به‌دنبال یک نمایش جهت گرفتن امتیاز است.

 

 قاره‌های اروپا و آسیا طی یک ماه آینده شاهد دو رویداد مهم هستند که می‌تواند بر نظم بین‌المللی و روابط دولت‌ها تأثیر مستقیمی بگذارد. از یک طرف در ایالت کاتالونیا مجلس ایالتی رأی به برگزاری رفراندوم داده و می‌خواهند از کشور اسپانیا منتزع شوند و از طرف دیگر در شمال عراق کردها به رهبری مسعود بارزانی در هفته آینده همه‌پرسی جدایی از عراق و تأسیس کشوری جدید را در دستور کارشان قرار داده‌اند. این تحولات می‌تواند نزاع و درگیری را در خاورمیانه و حتی اروپای غربی بیش‌ازپیش سازد. چرایی و چگونگی چنین احتمالاتی با بررسی آخرین تحولات در اسپانیا حرف و بحث ما در این گزارش است.
 یک رفراندوم پرحاشیه
 پس از سقوط دولت نظامی ژنرال فرانکو در دهه هفتاد میلادی و برآمدن دوباره سلطنت مشروطه در اسپانیا هرچند راه برای این کشور به‌سمت پیشرفت باز شد، اما به‌دلیل وجود ایالات با سلایق و به‌ویژه زبان‌های گوناگون از همان ابتدا علم استقلال‌خواهی با شدت خشونت‌باری ادامه داشت. سازمان نظامی جدایی‌طلبان ایالت باسک موسوم به اتا دهه‌های متمادی در پی جدال با دولت مرکزی اسپانیا بوده و اقدامات تروریستی فراوانی را علیه شهروندان و مسئولان دولتی و نظامی این کشور در کارنامه‌اش دارد؛ اما تاکنون نتوانسته به خواسته‌اش برسد. به نظر می‌رسد در ایالت کاتالان شرایط متفاوت بوده و آنان با درپیش‌گرفتن روندی سیاسی به‌طور جدی خواهان این جدایی هستند. با وجود مخالفت دولت ماریانو راخوی، نخست‌وزیر اسپانیا و برخی از اعضای مجلس این ایالت، کاتالان‌ها عزم‌شان را جزم کرده‌اند تا از خاک اسپانیا منتزع و به‌عنوان کشوری مستقل شناخته شوند.
 دومینوی جدایی
 این موضوع قطعاً و حتماً می‌تواند بر موجودیت سرزمینی کشور تأثیرات منفی فراوانی گذاشته و ایالات دیگری نظیر باسک هم در سودای چنین اقدامی باشند. هرچند روند استقلال‌خواهی در ابتدا برای اهالی این مناطق غرور قومی و نژادی و زبانی به‌همراه خواهد داشت، اما رویدادهای مشابه در چند سال اخیر نشان می‌دهد تنگناهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و حتی ابعاد نظامی و امنیتی چنان عرصه را بر این تازه‌استقلال‌یافته‌ها تنگ خواهد کرد که پس از مدتی ضرب‌المثل «از طلاگشتن پشیمان گشته‌ایم مرحمت فرموده ما را مس کنید» مصداق رفتار و عملکردشان شود.
 قصه غمبار استقلال
 سودان جنوبی از آخرین کشورهایی است که از کشور مادر جدا شده و مستقل شدند؛ اما حالا بلازده‌ترین کشور آفریقایی و در قحطی و گرسنگی استمداد نهادهای بین‌المللی را می‌جویند. سیاست‌مداران کشوری که به داشتن منابع نفتی خود و جدایی از سودان می‌بالیدند حالا در سراب استقلال به ورطه نابودی گرفتار آمده‌اند. طرح موضوع جدایی این کشور زمانی کلید خورد که رهبران مناطق جنوبی سودان که بیشتر مسیحی هستند در اعتراض به تبعیض دولت خارطوم و مسلمانان خواهان استقلال شدند. نتیجه چه بود؟ سال‌ها درگیری و تنش شمال و جنوب سودان و حمایت کشورهای اروپایی و عمدتاً مسیحی از این اقدام که حالا به بزرگ‌ترین بحران انسانی قاره آفریقا تبدیل شده و محدودیت‌های سرزمینی در انتقال انرژی اهالی آن را فقیرتر از قبل کرده است؛ تاجایی‌که برخی رهبران این کشور از اتحاد دوباره سودان سخن به میان آورده‌اند.
 کاتالونیا؛ سودان جنوبی جدید؟
 شاید این قیاس مناسبی برای ایالت جدایی‌طلب اسپانیایی نباشد؛ اما نمی‌توان از شرایط غیرقابل‌پیش‌بینی که می‌تواند بر کشورهای جدید تأثیر بگذارد، غافل شد. چالش در مبادلات اقتصادی، پایین‌آمدن وزن سیاسی کشورهای استقلال‌یافته در روابط جهانی، آسیب‌پذیری قدرت دفاعی و امنیتی در قبال بحران‌هایی همچون جنگ‌های داخلی و بین‌المللی و کاهش گردشگران خارجی و بومی منطقه از بدیهی‌ترین معایبی است که بر آینده استقلال کاتالان می‌توان متصور بود.
 چالش لالیگا
 اما در این اتفاق تجزیه‌طلبانه یک نکته فوتبالی غامض هم پیش‌ رو خواهد بود: برابر اعلام فدراسیون فوتبال اسپانیا در صورت انتزاع این ایالت از کشور واحد، تیم فوتبال بارسلونا از لالیگا اخراج خواهد شد که به‌طبع یکی از جذابیت‌های این کشور نوپدید با بروز چنین رویدادی عملاً در انزوا به‌سر خواهد برد و هیچ فوتبال‌دوست جهانی تمایلی به دیدن لیگ این کشور چه با حضور بارسلون چه بدون آن نخواهد داشت. موضوع خروج آبی‌اناری‌ها بیشتر به باشگاه بارسلون لطمه خواهد زد تا اینکه لالیگا را تحت‌تأثیر قرار دهد. در نگاه کلی شاید بروز چنین مسئله‌ای در میانه وحدت و تجزیه چندان حاد و مهم نباشد؛ اما نباید از یاد برد که یکی از مهم‌ترین دلایل رونق گردشگری در این ایالت حضور باشگاه بارسلونا در لیگ اسپانیا است و در صورت جدی‌شدن تهدید فدراسیون این کشور چالش کمبود توریست هم به مسائل پیش‌بینی‌نشده‌اش اضافه خواهد شد.
 رویای کشور کاتالان
 درحالی‌که برخی با هیجان فراوان در این ایالت از استقلال و تجزیه سخن می‌گویند اما باید به رأی مردم اسکاتلند در دو سال قبل هم نگاهی بیندازند که با عقل و درایت از بروز یک اتفاق منفی جلوگیری و حالا در سایه بریتانیای کبیر قطعاً کشوری قدرتمندتر خواهند بود. باید باور داشت که هیجان‌های قومیتی و زبانی در برخی مواقع نه‌تنها باعث پیشرفت نخواهد بود بلکه می‌تواند مصیبت‌های فراوانی بر مردم یک منطقه یا ایالت و در اینجا کاتالان داشته باشد. منتظر می‌مانیم و فرجام‌کاری پرشتاب را به تماشا می‌نشینیم؛ هرچند گمانه‌های فراوانی مبنی بر لغو این همه‌پرسی به گوش می‌رسد.

پول‌ها بعد از کاهش سودهای بانکی به کدام سمت حرکت می‌کنند؟ این پرسشی است که ذهن بسیاری از تحلیلگران و مردم را به خود مشغول کرده است. همه از هم می‌پرسند کدام کار اکنون برای سرمایه‌گذاری و به‌طبع خواب پول، سود لازم را دارد و باید چه تصمیمی گرفت؛ هرچند بعضی هنوز ترجیح می‌دهند خواب پول در بانک‌ها را به جان بخرند و معتقدند این حداقل سود، ریسک کمتری دارد و اطمینان بیشتری به برگشت اصل پول وجود دارد. برخی، نوسانات طلا را نشانه رفته‌اند و می‌گویند درحال‌حاضر این موضوع جذابیت لازم را برای سرمایه‌گذاری دارد و بعضی هنوز امیدواری کاذبی به دلار و افزایش نرخ آن دارند تا در این مسیر سود بیشتری را به‌دست‌آورند. به‌راستی کدام‌یک از این روش‌ها درست است؟شک نکنید برای اقتصادی که میانگین نرخ تورم آن طی سه دهه اخیر حدود 18درصد بوده است، قانع‌کردن مردم برای اینکه نرخ تورم در طول یک‌دهه تک‌رقمی می‌ماند، کار سختی است در مقابل این تورم، تمام مردم به‌دنبال بازاری می‌گردند که ارزش دارایی یا سرمایه خود را در مقابل نرخ تورم حفظ کنند. شاید مهم‌ترین بازاری که این نقش را توانسته در اقتصاد کشور ایفا کند، بازار مسکن بوده است. این روند در برخی سال‌ها مانند ابتدای دهه 90 به شکلی بود که سرمایه‌گذاران در ساختمان، بازدهی در حد 100درصد نیز کسب می‌کردند؛ بنابراین این انتظار در بازار دارایی وجود داشته و دارد که طی یک سال، سرمایه آورده‌شده را به دو برابر افزایش دهد. این روند باعث شد بازار مسکن به نوعی تغییر کاربری دهد؛ یعنی شکل این بازار از مصرفی به سرمایه‌ای تغییر کرده است. درحال‌حاضر نیز بسیاری از مردم و فعالان اقتصادی انتظار دارند بازار املاک به شکل قبل بازگردد تا بتوانند بازدهی بالاتر از این بازار کسب کنند. تغییر کاربری از بازار مصرفی به سرمایه‌ای تنها محدود به بازار ملک نبوده است. در سال‌های گذشته دلار، طلا و حتی بازار خودرو نیز به‌عنوان یک بازار سرمایه‌گذاری محسوب می‌شد. به‌هرحال اگر اقتصاد ایران بخواهد ثباتی بلندمدت داشته باشد، باید به نوعی برنامه‌ریزی شود که سرمایه‌گذاری خرد، بیشتر در بازارهای سرمایه و اوراق صورت گیرد و بانک‌ها بیشتر از آنکه از کسب سپرده و اعطای تسهیلات منفعت کسب کنند، رویکرد خود را به کسب کارمزد خدمات سوق دهند.
به این ترتیب برای جواب پرسشی که در ابتدای این متن به آن اشاره شد باید گفت در شرایط کنونی نمی‌توان فرمول درست و دقیقی برای آن ارائه کرد. قطعاً ریسک و بازدهی دو مقوله‌ای است که این موضوع را تعیین می‌کند و طبیعی است که این دو موضوع در افراد گوناگون متفاوت است و هر کس متناسب با آن بازار سرمایه را ا نتخاب خواهد کرد. شاید اتفاقات آینده جور دیگری این بازارها را رقم بزند. باید صبر داشت.