درس فرانسوی برای دیپلماسی اقتصادی
استفاده از فرصتهای برجام تنها بهواسطه فعالسازی دیپلماسی اقتصادی قوی امکانپذیر است. این عقیدهای است که فعالان اقتصادی روی آن اتفاقنظر دارند. دیپلماسی اقتصادی مفهومی نوپا در ادبیات اقتصاد سیاسی ایران است که هنوز از چارچوبهای نظری لازم برخوردار نیست.
فعالان حوزه کسبوکار میگویند در سالهای گذشته هیچگاه روابط ایران با کشورها بر اساس مباحث اقتصادی پایهریزی نشده است؛ اما با بهنتیجهرسیدن توافق هستهای و لغو تحریمها، نیاز است برای گسترش روابط اقتصادی، فعالسازی دیپلماسی اقتصادی نیز در دستور کار دولت قرار گیرد تا بتوانند از شرایط موجود بهره کافی را ببرند. توسعه صادرات و ورود به بازارهای بینالمللی یکی از مهمترین اهدافی است که باید در این شرایط موردتأکید و توجه دولت قرار گیرد. هرچند این موضوع وظیفه بنگاهها را برای بازاریابی محصولاتشان نفی نمیکند، اما ضرورت کمکهای دولت بهمنظور هموارکردن این مسیر هم انکارناپذیر است.
وزارت خارجه با ایجاد ساختار جدید و تشکیل معاونت اقتصادی گام مهمی در این راستا برخواهد داشت و سفارتخانههای ما در کشورهای جهان باید پایه اساسی برای تبلیغ و حمایت از کالاهای ایرانی شوند. نباید فراموش کرد توجه به مفهومبندیها، استراتژیها و برنامههای عملیاتی کشورهای پیشرو در این عرصه میتواند در ایدهپردازیها و طراحیهای جدید دیپلماسی اقتصادی کشور مؤثر واقع شود. در تحلیلی که از سوی موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی انجام شده دیپلماسی اقتصادی فرانسه و آموزههای آن برای ایران موردبررسی قرار گرفته است. فرانسه ازجمله کشورهایی است که در سالهای اخیر در دیپلماسی اقتصادی خود طرحهای جدیدی را صورت داده است. توجه به این طرحها و برگرفتن آموزههایی از آنها میتواند در پیشبرد دیپلماسی اقتصادی کشور در شرایط جدید مفید واقع شود.
اقدام فرانسویها
یکی از مهمترین آموزههای دیپلماسی اقتصادی فرانسه را میتوان ادغام و یکپارچهکردن نهادهای متولی توسعه تجارت و سرمایهگذاری خارجی دانست. از سوی دیگر این کشور توسعهیافته، سند دیپلماسی اقتصادی را منتشر کرده و راهبردهای پیشبرد منافع فرانسه را بهصورت شفاف تبیین کرده است. علاوهبراین، نقش کلیدی وزارت امورخارجه در پیشبرد دیپلماسی تجاری نیز نادیده گرفته نشده است. به این منظور بررسیها نشان میدهد که ۶۰درصد زمان سفارتخانههای فرانسه صرف پیشبرد دیپلماسی تجاری میشود؛ همچنین دولت فرانسه تلاش کرده است ساختار وزارت امور خارجه خود را اصلاح و آن را با الزامات پیشبرد دیپلماسی تجاری در وضعیت جهانیشدن هماهنگ سازد. بهعلاوه فرانسویها در راستای پیشبرد دیپلماسی اقتصادی خود به تشکیل شورای اقتصادی در سفارتخانههای فرانسه با مشارکت وزارتخانههای درگیر در دیپلماسی تجاری و بخش خصوصی هم روی آوردهاند. سفرهای هدفمند وزیر امور خارجه بهمنظور فعالسازی این دیپلماسی هم از دیگر اقدامات است.
دولت فرانسه برگزاری دورههای آموزشی برای کارمندان وزارت امور خارجه با هدف آشنایی بیشتر آنان با مباحث دیپلماسی اقتصادی را هم بهعنوان اقدامی دیگر برای توسعه روابط اقتصادی خود در کارنامهاش جای داده است. فرانسه همچنین در این راستا حمایت از شرکتهای کوچک و متوسط در حوزههای نوآوری را بهعنوان یک هدف کلیدی دنبال میکند. در این کشور بیزینس فرانس بهعنوان نهاد متولی دیپلماسی تجاری پایش بازارهای مختلف را برعهده دارد که این اقدام نیز راهی برای پیشبرد اهداف اقتصادی فرانسه است. برگزاری همایشهای بنگاه با بنگاه در کشورهای مختلف، حمایت از فرانسویان مقیم خارج و بسیج ابزارهای قدرت نرم هم از دیگر اقدامات این کشور اروپایی برای پیشبرد دیپلماسی تجاری است.
فرانسه همچنین در این راستا نهادی به نام مشاوران تجارت خارجی فرانسه با چهار هزار مشاور را که بهصورت داوطلبانه به این کشور مشورت میدهند، ایجاد کرده است تا آنان نیز دستی بر توسعه روابط اقتصادی این کشور با دنیا داشته باشند. بهکارگیری راهبرد یادگیری متقابل (بهکارگیری دیپلماتها در حوزه کسبوکار و در حوزه دیپلماسی به مدت کوتاه) در راستای همافزایی و شکلگیری زبان و ذهنیت مشترک هم از دیگر اقدامات فرانسویها برای بهرهگیری از دیپلماسی اقتصادی بوده است. تشکیل هیئتمدیره اقتصاد جهانی و کسبوکار متشکل از هفت دیپلمات کهنهکار بهعنوان نمایندگان ویژه وزیر امور خارجه هم از دیگر اقداماتی است که در این راستا انجام شده است.
ایران چه اقداماتی را میتواند انجام دهد؟
اغلب موارد مورد اشاره برای طراحی دیپلماسی اقتصادی ایران در شرایط کنونی واجداهمیت هستند؛ اما برخی از آنها در درجه اهمیت بیشتری قرار دارند و میتوانند مسئولان ایران را در این مسیر یاری دهند. انتشار سند دیپلماسی اقتصادی که میتواند رویکرد ایران در این حوزه را برای بوروکراسی ملی، شرکای تجاری و فعالان اقتصادی تا حدی شفاف کند، یکی از مهمترین اقداماتی است که میتواند به کمک دیپلماسی اقتصادی بیاید؛ همچنین با توجه به شرایطی که پس از برجام بر روابط بینالمللی حاکم است، تشکیل نهادی با نام مشاوران تجارت خارجی ایران هم میتواند بهعنوان یک گزینه مطرح شود. ایران بهویژه در منطقه در میان لایههایی از جوامع، شبکههای موثری دارد. ایجاد شبکهای از مشاوران بر مبنای این سرمایه میتواند موردنظر قرار گیرد.
منبع: دنیای اقتصاد