همه چیز درباره سفر روحانی به هند
نویسنده : مریم عمادی
روز پانزدهم فوریه (26 بهمنماه) حسن روحانی، رئیسجمهور ایران همراه با هیئتی بلندپایه برای دیداری سهروزه به هند سفر کرد. آنچه بیشتر از هر چیز در خصوص این سفر اهمیت دارد، زمانبندی است که دولت هند برای این سفر انتخاب کرد. این دیدار در مقطعی اتفاق افتاد که آمریکا نهایت تلاش خود برای فشارآوردن بر ایران را بهکار بسته است؛ لذا بدون تردید، دعوت نخستوزیر نارندرا مودی از روحانی، نشاندهنده نوعی بیاعتنایی به سیاستهای اخیر کاخ سفید در خصوص ایران است.
اولویت اصلی مسئولین جمهوری اسلامی ایران در این سفر فارغ از ابعاد سیاسی آن مسائل اقتصادی نیز است. هند بعد از چین بهعنوان دومین بازار اصلی نفت ایران روزانه بیش از 450 هزار بشکه نفت از ایران وارد میکند. اهمیت این مسئله بهخصوص با توجه به اینکه هند 80درصد نیاز خود به سوخت را از طریق واردات تأمین میکند بهخوبی نمایان است. هند در نهماهه اول امسال بهتنهایی بیست میلیون تن نفت خام از ایران خریداری کرده و این موضوع با توجه به روند پرسرعت رشد اقتصادی و نیاز فزاینده این کشور به انرژی برای تداوم این روند، بهخوبی میتواند علت نگاه استراتژیک هند در تداوم و گسترش روابط خود با ایران را بهرغم نارضایتی ایالاتمتحده توجیه کند. هدف بعدی این سفر برای ایران و هند مسئله خط لوله گاز است. در این میان اعلام آمادگی شرکت روس نفت برای سرمایهگذاری و عملیاتیکردن این پروژه استراتژیک حائز اهمیت است. شرکتهای تابعه روس نفت در هند طرحی بلندپروازانه با سرمایهگذاری 30 میلیارددلاری در بازار پتروشیمی، تصفیه نفت و صنایع وابسته به آن در این کشور پرجمعیت طراحی کرده است که به شکلی گاز ایران میتواند خوراک اصلی صنایع وابسته به این شرکت را تأمین کند و بهطبع در صورت تحقق، این پروژه به افزایش عمق استراتژیک ایران و کمشدن اثر تهدیدهای گسترده آمریکا منجر خواهد شد. مسئله استفاده از ارزهای ملی در تجارت فیمابین و جذب سرمایهگذاران هندی در صنایع نفت و حملونقل و بنادر طی سالهای آتی یکی دیگر از جوانب مهم این سفر است. ایران و روسیه متعهد شدهاند تا پایان سال 2018 مراودات تجاری خود را بر پایه ارزهای ملیشان انجام دهند. هند نیز بیمیل نیست که در طرح مشترک روسیه- ایران وارد شود و بتواند بر اساس روپیه با آنان تجارت کند. هدف مهم دیگر هند در این دیدار، امکان دسترسی آسانتر این کشور به بازارهای آسیای مرکزی است. درحالحاضر هند از طریق بندر چابهار در جنوب شرقی ایران با استفاده از یک مسیر حملونقل به بازارهای افغانستان دسترسی پیدا کرده است. طی ماه گذشته نیز دهلی نو رسماً به توافقنامهای پیوست که شامل ترکمنستان، قزاقستان، ازبکستان، عمان و ایران بود. هدف این توافقنامه، توسعه یک شبکه حملونقل و کریدور بینالمللی برای تسهیل حمل کالاها از آسیای مرکزی به خلیجفارس و همچنین افزایش ارتباطات منطقهای است. ایران در این توافقنامه باتوجه به موقعیت منحصربهفرد جغرافیایی در محاسبات استراتژیک هند بهعنوان مرکز اصلی این کریدور منطقهای عمل میکند؛ اما در تحلیل نهایی، بازدید روحانی بهمراتب بیش از یک رویداد دوجانبه است.
به نگاهی دیگر میتوان این امر را نشانگر تغییراتی در مسیر سیاست خارجی هند بهشمار آورد؛ زیرا نخستوزیر هند از روز به قدرت رسیدن تا به امروز، همواره در مسیر حفظ و گسترش روابط خود با ایالاتمتحده آمریکا در رقابت با چین و همچنین حفظ تعادل برای ایجاد تعاملی سازنده با این همسایه قدرتمند شمالی خود حرکت کرده است و احتیاط را در روابط با ایران با توجه به حساسیت آمریکا حفظ کرده است. در پایان باید گفت ایران همواره خواهان گسترش روابط خود با هند بوده است؛ بهویژه از زمانی که تحریمهای بینالمللی بازار صادرات نفت ایران را هدف قرار دادند. دهلی نو نیز همواره سعی کرده با حفظ روند روبهرشد مراودات خود با ایران، خود را در مدار آمریکا تعریف کند و از منافع این نزدیکی استراتژیک در حوزه انرژی اتمی، فناوریهای مدرن و سرمایهگذاریهای جهانی بهره ببرد؛ بااینحال، همگرایی سنتی هند و ایران در افغانستان، با توجه به منافع مشترک آنان در مبارزه با تروریسم و افراطگرایی دینی، مسئله انرژی (نفت و گاز)، کریدور بینالمللی حملونقل آسیای مرکزی به خلیجفارس و روند رو به رشد تجارت فیمابین از موارد مهم سفر روحانی است.