نگاهی به چند فیلم شاخص سینمای دفاعمقدس
تعداد بازدید : 0
فیلمهای جنگی سینمای ایران؛ از «مهاجر» تا «عقابها»
در طول 39 سال گذشته، اگر چه فیلمهای بسیاری درباره جنگ ایران و عراق روی پرده رفتهاند، اما همه آنها نتوانستهاند در جلب نظر منتقدان و مخاطبان موفق باشند. 39 سال پیش در چنین روزی، رژیم بعث عراق به رهبری صدام حسین، با تجاوز به خاک ایران، جنگ سختی را به مردم کشورمان تحمیل کرد؛ جنگی که هشت سال به طول انجامید اما با دلاورمردیهای جوانان این مرز و بوم ذرهای از خاک میهن به چنگال بعثیها نیفتاد. طی این سالها، هنرمندان نقش مهمی در به نمایشگذاشتن این ایثار و از خودگذشتگی رزمندگان داشتند و آثار متعدد و متنوعی را در این باره خلق کردند که فیلمهای سینمایی، چون مرواریدی درخشان در بین تمام این آثار میدرخشند. به مناسبت آغاز هفته دفاع مقدس، مروری بر چند فیلم شاخص این حوزه در سینمای ایران داشتهایم، فیلمهایی که داستانشان در میدان نبرد میگذرد و به وجوه معنوی، حماسی، تاریخی، تاکتیکی و.... جنگ میپردازند. این آثار توانستند در زمان خود مورد توجه و اقبال منتقدان و مخاطبان قرار گیرند و به نوعی جریانساز باشند تا پس از سالها همچنان در ذهنها به یادگار بمانند.
«مهاجر»؛ رزمندگانی که پرواز کردند
بدون شک یکی از شاخصترین فیلمهایی که درباره جنگ ایران و عراق ساخته شد، «مهاجر» ساخته ابراهیم حاتمیکیاست. فیلمی که در سال 1368 تولید شد و به گفته بسیاری از کارشناسان سینما، تأثیر مستقیمی از رحلت امام خمینی در خرداد همان سال و ورود جامعه به فاز جدیدی گرفته بود. حاتمیکیا، پیش از این، دو فیلم «هویت» و «دیدهبان» را در عرصه دفاع مقدس ساخته بود. این فیلم، داستان هواپیماهای بدون سرنشینی به نام مهاجر را روایت میکند که از روی زمین کنترل و جهت انجام عملیات شناسایی در پشت خطوط دشمن به کار گرفته میشوند و آنچه در فیلم میگذرد به این شرح است: «بهدلیل برد محدود دستگاه کنترل، خلبانان در دو ایستگاه مقابل، رودرروی هم و در خطوط دشمن مستقر میشوند. خلبانی که به خطوط دشمن نفوذ کرده، در حالی که با دشمن درگیر میشود، با مهارت عملیات شناسایی را انجام میدهد و هواپیما را در هوا تحویل خلبان دوم میدهد. در حالی که خود در آخرین لحظات کشته میشود.» «مهاجر» دومین ساخته سینمایی حاتمیکیا به شمار میآید که توانست در هشتمین جشنواره فیلم فجر بدرخشد و جوایز بسیاری را از آن خود کند. پرداختن به وجهی فنی از جنگ و اشاراتی به تنشهایی که گاه بین رزمندگان به وجود میآمد، از جمله رویکردهای تازه «مهاجر» بود.
«پرواز در شب»؛ ایثار و شهامت با کمترین شعار
بدون شک وقتی از سینمای دفاع مقدس سخن به میان میآید، نمیتوان نامی از رسول ملاقلیپور به میان نیاورد، کارگردان فقیدی که آثار بسیار ماندگاری را در حوزه دفاع مقدس ساخت که هنوز پس از گذشت سالها یاد و خاطرهشان در ذهن مخاطبان به یادگار مانده است. یکی از فیلمهای ماندگار او درباره نبرد ایران و عراق، «پرواز در شب» با بازی فرجاله سلحشور، علی یعقوبزاده، تاجبخش فنائیان و جعفر دهقان است که سال 1365 پروسه تولیدش به پایان رسید.
این فیلم روایتگر داستان فرمانده گردان کمیل است که برای تهیه آب برای رزمندگان زخمی، محاصره دشمن را میشکند، اما در نهایت به شهادت میرسد.
«پرواز در شب» که به واقع یکی از پیشروترین فیلمهای جنگی در زمان خودش بود، اولین بار در پنجمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و توانست جوایز مهمی چون بهترین فیلم، فیلمنامه و موسیقی را از آن خود کند. فیلمبرداری بخش عمده صحنهها در شب، از نکات برجسته فنی این فیلم است که در زمان خود بسیار خوب از کار درآمده بود. مشابهسازی مناسب و درست جنگ تحمیلی با واقعه کربلا هم از وجوه معنوی «پرواز در شب» به شمار میآید که در عین صراحت، صداقت دارد و از شعار فاصله گرفته است.
«عقابها»؛ فیلمی هیجانانگیز
«عقابها» ساخته ساموئل خاچیکیان، تا امروز، پرتماشاگرترین فیلم تاریخ سینمای پس از انقلاب ایران است. در حالی که جمعیت ایران در سال 64 نزدیک به 45 میلیون نفر بود، 18 درصد از جمعیت کشور به دیدن فیلم رفتند و «عقابها» به فروشی معادل 738 میلیون و 620 هزار تومان دست یافت. خاچیکیان در این فیلم از حضور سعید راد، بازیگر چهره سینمای قبل از انقلاب ایران، بهره برده بود که نقش مهمی هم در جلب نظر مخاطبان سینما داشت اما جالب است که این فیلم چندان برای راد، خوش یمن نبود و او پس از مدتی ممنوعالفعالیت شد که البته ارتباطی با بازی او در «عقابها» نداشت. «عقابها» با صحنههای هیجانانگیز نبردهای هوایی و زمینیاش، به داستان نجات یک خلبان ایرانی میپردازد که بر اساس رویداد واقعی نجات یداله شریفیراد به وسیله کردهای عراقی و انتقال او به ایران ساخته شده است.
«لیلی با من است»؛ نخستین کمدی دفاع مقدس
تا دهه هفتاد فیلمهای بسیاری درباره دفاع مقدس ساخته شده و به نمایش درآمده بود که رویکردی جدی و جنگی را دنبال کردند و هیچ فیلمسازی از زاویه دیگری به مقوله جنگ ایران و عراق نپرداخت، اما سال 74، کمال تبریزی با ساخت «لیلی با من است» رویکرد و جریانی نو را در سینمای دفاع مقدس ایجاد کرد.او در این فیلم با نگاهی کمدی و طنزگونه به جنگ تحمیلی پرداخت که با استقبال بسیار خوب مخاطبان و منتقدان همراه شد. «لیلی با من است» داستان صادق مشکینی، فیلمبردار تلویزیون با بازی پرویز پرستویی را به تصویر میکشد که بسیار از جبهه و جنگ میترسد و برای اینکه بتواند از صندوق تلویزیون وام بگیرد تا خانه نیمساختهاش را تکمیل کند، باید برای فیلمبرداری از اسرای عراقی به منطقه جنگی برود. جذابترین صحنههای فیلم به تلاشهای این شخصیت برای اینکه پایش به خط مقدم جبهه نرسد، اختصاص دارد، موقعیتهایی که او حوادث عجیبی را رقم میزند. در واقع با ساخت «لیلی با من است»، این تفکر در بین فیلمسازان ایجاد شد که میتوانند با نگاهیکمدی به جنگ ایران وعراق بپردازند.