قرار است در جلسه هیئت دولت امروز توضیحات بیشتری بدهد؛ توضیحاتی درباره سخنان خود قبل از ترک ایران و سفر به ارمنستان. سخنانی که سیگنالهایی درباره احتمال بازگشت «ترامپ» به برجام داشت. روحانی قبل از پرواز گفت: «آمادگیهایی برای نشست 1+5 به وجود آمده و چهارچوبهای آن جلسه مورد توافق همه طرفها قرار گرفته بود. در نشست نیویورک، به نظر من گام مهمی برداشته شد که البته در جلسه روز چهارشنبه هیئت دولت بیشتر توضیح خواهم داد و این گام میتواند به شکلهای دیگر ادامه پیدا کند و بسیار مهم است که بتوانیم مسئله هستهای را در روال قانونی و بینالمللی خودش قرار دهیم و دیگران را به توبه تشویق کنیم و این زمینهاش آماده بود و میتوان این را در شرایط بهتر آماده کرد.»
این بخش از سخنان حسن روحانی، بهنظر، نشان از تحولی اساسی دارد که ظاهراً ریشههای آن را باید در سفر هیئت سیاسی ایران در هفته گذشته به مقر سازمان ملل متحد و برای حضور در نشست سالانه مجمع عمومی این نهاد جستوجو کرد.
روحانی در این سخنان به وضوح از آمادگی برای نشست گروه ۱+۵ سخن گفته و حتی به چهارچوبهای مورد توافق قرار گرفته این نشست نیز اشاره کرده است؛ توافقی که به گفته روحانی، مورد حمایت «همهطرفها» بوده است. حالا قرار است رئیسجمهور در نشست هیئت دولت، توضیحات بیشتری بدهد؛ اما تا اینجا یک نکته شفاف و مشخص شده و آن اینکه اکنون امکان بازگشت آمریکا و ترامپ به برجام حداقل در حد «توافق بر سر چهارچوبها» دیگر امکانی دور از ذهن نیست. با نگاه به تحلیلهایی که در این باره شده است، شاید بشود بخشهایی کلی از این چهارچوب توافقی را حدس زد. نشریه «نیویورکر» اخیراً در گزارشی جالبتوجه به موضوعی اشاره کرده که ظاهراً بیارتباط با این سخنان روحانی نیست. به گفته این نشریه در ۲۴ سپتامبر«امانوئلماکرون» رئیسجمهور فرانسه، برای دیدن روحانی به هتل «میلنیومهیلتون» نیویورک میرود و قصد داشته تا یک کنفرانس تلفنی سه نفره با حسن روحانی و ترامپ ترتیب دهد. برای این منظور، تیمی امنیتی برای برقراری یک خط امن در اتاق جلساتی در هتل دست به کار میشوند تا این کنفرانس تلفنی رأس ساعت ۹.۳۰ دقیقه شروع شود.
این تلاش بعد از دیدار ماکرون و جانسون با روحانی بود که طی آن، هر دو حسنروحانی را به دیدار با ترامپ تشویق کردند؛ همچنین در پی طرح چهار رکنی ماکرون برای جلوگیری از بروز جنگ در خاورمیانه که تیم دیپلماتیک فرانسه در تلاش برای گرفتن توافق لفظی از ترامپ و روحانی بر سر آن بودهاند.
این چهار رکن شامل گستردهکردن نگرانیهای آمریکا از برجام و وارد کردن این نگرانیها و خواستها در برنامه هستهای ایران، برداشتن تحریمهای اعمال شده از سال گذشته بر اقتصاد ایران و مشارکت چندجانبه با همکاری ایران برای ایجاد ثبات در منطقه و پایان دادن به جنگ یمن و تضمین آزادی تجارت و تردد در خلیجفارس بود. رئیسجمهور فرانسه امیدوار بود که این بار تلاشهای دیپلماتیک او جواب بدهد و ترامپ و روحانی حداقل تلفنی با یکدیگر صحبت کنند؛ اما درنهایت این اتفاق نیفتاد. روحانی، درخواستهای دیدار با ترامپ را مشروط به یک نکته کرده بود: ترامپ علناً اعلام کند که تحریمها را برخواهد داشت؛ موضوعی که ظاهراً ترامپ هیچ تمایلی به انجام آن نداشته است.
درواقع دو طرف منتظرهستند تا طرف مقابل اولین گام را بردارد؛ ایران منتظر لغو تحریمها و ترامپ هم منتظر تماس ایران. البته روحانی به این نتیجه رسیده بود که ترامپ اولین قدم را برای لغو تحریمها برنمیدارد. «رابین رایت»، گزارشگر نیویورک گفته است که ظریف، وزیر امورخارجه کشورمان، بعداً به او گفته که «این فقط یک بازی برای کشاندن ما به جلسهای بوده که هیچ تضمینی از آن برای عمل به وعدههای ترامپ درنمیآمد.» کسی که ترامپ را بشناسد، ترامپشناسیاش به او میگوید که روی حرفهای رئیسجمهور آمریکا نباید حساب کرد. داستان کرهشمالی و مذاکرات صلح با طالبان و تمام ضدونقیضگوییهایش درباره ایران شاهد این ادعاست. ترامپ، یک روز بعد از خودداری روحانی از تماس تلفنی، مسئولان ایرانی و خانواده آنها را از ورود به ایالاتمتحده منع کرد. او گفته حاضر به لغو تحریمها برای نشستن سر میز مذاکره و گفتوگو نیست و هیچ نرمشی هم از خود نشان نمیدهد. البته با سخنان اخیر رئیسجمهور، نشانههایی وجود دارد مبنی بر اینکه شاید در آینده نزدیک، ورق برگردد و معادلات تازهای رقم بخورد که در سیاست چرخشهای ناگهانی، اصلاً موضوع عجیبی نیست!