موضوع قاچاق دارو اتفاق تازهای نیست، بازار سیاه دارو از سالهای دور تاکنون وجود داشته و باعث شده که شکاف عظیمی بین مصرفکنندگان و تولیدکنندگان دارو ایجاد شود. اما این روزها اخباری درباره قاچاق دارو در کشور بیان میشود که با وجود تحریمها سمت و سویی تازه برای خود یافته است، استفاده از ارز ارزان برای وارد کردن داروها و عدم کنترل بر روی واردات این کالای استراتژیک باعث شده که دلالان سیاه به سمت این بازار نشانه بروند و چشم طمعشان را به اندک اختلاف قیمت این داروها در مقایسه با کشورهای همسایه بدوزند. حالا خروج داروهای یارانهای و ارزان پا به کشورهای همسایه گذاشتهاند و سر از مرزهای غربی، کردستان، عراق و افغانستان درآوردهاند. با چشماندازی کلی به بازار دارو به خوبی متوجه میشویم که ایران در این زمینه با کمبود مواجه است، داروهایی که اغلب مواد اولیه آن از خارج از کشور وارد میشود و این نشان میدهد که با وجود تحریمها نمیتوانیم کنترل درستی بر بازار دارو داشته باشیم. در این وضعیت پایین آمدن قدرت خرید مردم هم مشکلی بر سر مشکلات دیگری است که باعث شده بسیاری از کمبود و گرانی داروها شکایت کنند، اما در این شرایط نایب رئیس انجمن داروسازان ایران نظر دیگری داشته و اعتقاد دارد که میتوان با واقعی کردن قیمت دارو از قاچاق آن جلوگیری کرد. اکنون با توجه به ارزانی دارو در ایران به نسبت کشورهای دیگر راه برای دلالان سودجو باز شده است تا از آب گلآلود بازار دارو ماهی بگیرند. واقعیتی که باعث شده با سیر صعودی قاچاق معکوس و چمدانی دارو به ویژه به کشورهای همسایه روبهرو شویم. حسین فاطمی درباره مباحث مطرح شده مبنی بر افزایش قیمت داروها بهویژه داروهای تولید داخلی در کشور در جهت حمایت از تولید داخل و همچنین به لحاظ پوشش بیمهای برای بیماران، گفته: باید توجه کرد که دولت هم بزرگترین تولیدکننده و هم بزرگترین مصرف کننده دارو در ایران است. بر همین اساس از دو جهت درباره قیمت دارو میتواند متضرر شود؛ بهطوری که اگر قیمت دارو پایین نگه داشته شود، دولت ضرر میکند و صنایع ما فرصت سرمایهگذاری لازم برای تحقیق و توسعه را پیدا نمیکنند. از سوی دیگر از آنجایی که دولت بزرگترین مصرفکننده دارو در کشور از طریق سیستمهای بیمهای یا بیمارستانهای کشور است، اگر قیمت دارو بالا رود، توان پرداخت دولت هم محدود میشود؛ بهویژه در سالهای اخیر که با مسائل تحریم هم مواجه هستیم و درآمد ارزی دولت بسیار کم شده و بودجه عمومی دولت تکافوی این هزینهها را نمیکند.
آیا واقعی شدن دارو میتواند مشکلات دیگری همچون کمبودهای دارو در کشور را حل کند؟
نایب رئیس انجمن داروسازان ایران راهکار این موضوع را تنها یک مورد میداند اینکه دارو باید به قیمت واقعی برگردد تا از قاچاق آن جلوگیری شود، به نظر او اکنون که با ارز ۴۲۰۰ تومانی دارو تولید میکنیم، سوءاستفادههایی هم انجام میشود؛ در حالی که میتوان از مکانیزمهای دیگری مانند ارز نیمایی برای تولید دارو استفاده کرد و سوبسید را به سازمانهای بیمهگر یا مستقیماً به خود مصرفکنندگان دارو بپردازیم: «فکر میکنم هیچ راهحلی وجود ندارد، مگر اینکه دولت به سمت واقعیسازی قیمت دارو برود. اگر هم میخواهد از بیماران و قشر آسیبپذیر جامعه حمایت کند، این حمایت به صورت مستقیم باشد. یعنی یا به بیماران بهویژه بیماران خاص که مصرفکننده دارو هستند، سوبسید دهند یا از طریق سیستمهای بیمهای این حمایت را انجام دهند. در غیر این صورت سرمایههای ملی ما از ایران خارج میشود». قاچاق دارو متفاوت از سایر کالاهاست و به همین خاطر به هیچ عنوان با قاچاق سوخت یا هر کالای دیگری قابل مقایسه نیست، گاهی حیات یک شخص به داروهایی بستگی دارد که به شکل چمدانی سر از آن سوی مرزها درآورده و باعث مرگ بیماران کشور شدهاند. شاید واقعی شدن این قیمتها بتواند دست دلالان دارو را قدری کوتاه کرده تا چنگاندازی به سمت دارو را متوقف کنند.
البته وضعیت قاچاق دارو به همین موضوع ختم نمیشود، نبود نظارت و همچنین تبلیغات نادرست برخی از پزشکان که اعتقاد دارند داروی داخلی چندان ارزشی نداشته و کالاهای خارجی را مفید میدانند باعث میشود که بسیاری از بیماران به دنبال این ضربالمثل که مرغ همسایه غاز است بروند و به هر طریق ممکن و با هر قیمتی به دنبال داروهای خارجی باشند. به اعتقاد کارشناسان اجرای پرونده الکترونیکی سلامت در داروخانهها و نظارتهای مناسب در کنترل و ورود و خروج داروها و واقعی شدن قیمتها از تدابیری است که میتواند آشفته بازار دارو را به سمت درمان پیش ببرد.