پرونده تنشها در سال جدید همچنان باز است
تعداد بازدید : 1
حال و هوای مناقشهها در سال 2020
نویسنده : مریم عمادی
مناقشههای محلی در مناطق مختلف دنیا در واقع منعکسکننده روندهای جهانی هستند. چگونگی شروع، تداوم و حلوفصل این مناقشهها میتواند تحولات در روابط بین قدرتهای بزرگ، شدت رقابت بین آنها و جاهطلبیهای بازیگرهای منطقهای را نشان دهد. آنها به ما نشان میدهند که جامعه بینالمللی بیشتر به چه مسائلی اهمیت میدهد و نسبت به کدام مسائل بیتفاوت است. این جنگها داستانی را برای ما روایت میکنند که در آن، جهان بهسرعت درحال تجربهکردن تغییرهای فراگیرندهای است و رهبران منطقهای بهدنبال بهرهبرداری از فرصتهای موجود هستند. در ادامه به بررسی برخی از این مناقشهها میپردازیم که جهان در سال جدید همچنان با آن روبهروست.
افغانستان
جنگ «افغانستان» در مقایسه با مناقشههای دیگر در دنیا، جان تعداد بیشتری از مردم را میگیرد. اما ممکن است سال آینده شاهد شروع فرآیند صلح برای پایان دادن به این جنگ درازمدت باشیم. سطح خونریزی در این کشور در طول دو سال گذشته به مقدار قابلتوجهی افزایش پیدا کرده است. «طالبان» و گروه «داعش»، حملات متعددی را در شهرهای مختلف پیادهسازی کردهاند. افراد غیرنظامی تلفات اصلی درگیریهای این کشور را تشکیل میدهند. یک توافق صلح بین آمریکا و طالبان میتواند فرآیند طولانی گفتوگو بین افغانها را شروع کند؛ در غیر این صورت نباید امیدی برای پایان یافتن خونینترین جنگ داخلی در کره زمین داشته باشیم.
یمن
جنگ «یمن» هزینه انسانی قابلتوجهی داشته است. تا کنون بیش از صد هزار نفر بهطورمستقیم در درگیریها کشته شدهاند و میلیونها نفر در خطر قحطی قرار دارند. مطابق با گزارش مقامات سازمان ملل متحد، طی سال 2018 مداخلهها و کمکهای بینالمللی مانع بروز بدترین بحران بشردوستانه در یمن شد.
سال آینده میتواند فرصت منحصربهفردی برای پایان دادن به درگیریها فراهم سازد. با وجود این، برای تحقق این هدف تعداد زیادی از بازیگران محلی، منطقهای و بینالمللی باید با یکدیگر همکاری کنند
اتیوپی
«اتیوپی» بهعنوان مهمترین کشور در شرق آفریقا در موقعیت حساسی قرار دارد. نخستوزیر این کشور از زمان پیروزی در سال 2018 موفق شد اختلافات با کشور همسایه را حلوفصل کند؛ اما چالشهای مهمی پیش روی این کشور قرار دارد. وی عمدتاً بهدلیل نارضایتیهای سیاسی و اجتماعی توانست به قدرت برسد؛ اما پیروزی او دارای جنبه نژادی نیز بوده است. نباید فراموش کنیم که تلاشهای نخستوزیر جدید برای جایگزین کردن سیستم کنونی موجب ترویج ملیگرایی قومی-نژادی و تضعیف دولت مرکزی شده است.
لیبی
این احتمال وجود دارد که طی ماههای آینده شاهد تشدید جنگ داخلی در «لیبی» باشیم؛ زیرا گروهها و دولتهای رقیب برای غلبه بر یکدیگر به کمکهای نظامی خارجی روی آوردهاند. بعد از انتخابات جنجالبرانگیز سال 2014 شاهد بودیم که اساساً دو دولت موازی بر این کشور حاکم شدند. اکنون قدرتهای خارجی برای پایان دادن به جنگ داخلی لیبی باید از ارسال سلاح برای متحدان محلی خود پرهیز و آنها را تشویق به مذاکره با رقبای خود کنند که در شرایط کنونی احتمال تحقق این سناریو اندک به نظر میرسد.
آمریکا، اسرائیل و ایران
در سال 2019 شاهد تشدید تنش بین «آمریکا» و ایران بودیم. در سال 2020 مناقشه بین دو طرف میتواند به نقطه اوج خود برسد. خروج آمریکا از توافق برجام و کمپین فشار حداکثری علیه تهران هنوز نتیجهای به دنبال نداشته است. ایرانیها در واکنش به تصمیم آمریکا طی ماههای اخیر تعدادی از تعهدهای هستهای خود را به حالت تعلیق درآوردند. علاوه بر این، تنش بین ایران و «اسرائیل» نیز افزایش پیدا کرده است. درصورتیکه این روند ادامه پیدا کند احتمال درگیری گستردهای در منطقه افزایش پیدا خواهد کرد. افزایش احتمال درگیری نظامی، تعدادی از رقبای عرب ایران در منطقه را قانع کرد که برای کاهش تنش به گفتوگو روی آورند. دولت امارات طی ماههای اخیر روابط خود را با تهران بهبود بخشیده است و سعودیها نیز درحال گفتوگو با شبهنظامیان «حوثی» در یمن هستند. درحالحاضر سطح بیاعتمادی دو طرف نسبت به یکدیگر بالاست و حاضر به عقبنشینی از مواضع خود نیستند. با وجود این، هنوز دستیابی به یک راه دیپلماتیک برای اختلافات بین ایران و واشنگتن قابل تصور است.
آمریکا و کرهشمالی
در بیشتر ماههای 2019 به نظر میرسید که «کرهشمالی» و آمریکا در حال پیشرفت به سمت مذاکره هستند؛ اما دوباره تنش درحال افزایش است. طی ماههای اخیر «پیونگیانگ» آزمایشهای موشکی خود را گسترش داد. آنها در اوایل سپتامبر یک گام جلوتر رفتند و یک موشک بالستیک دوربرد با قابلیت حمل کلاهک هستهای را امتحان کردند. دو طرف باید درباره عواقب احتمالی شکست مذاکرات فکر کنند. «ترامپ» میتواند مانند سال 2017 به تحریمهای جدید روی آورد یا حتی گزینههای نظامی را درنظر گیرد.
کشمیر
در سال 2019 دوباره شاهد افزایش تنش بین پاکستان و هند بر سر منطقه «کشمیر» بودیم. طی ماه فوریه شبهنظامیان اسلامگرا حملاتی را علیه نیروهای هند انجام دادند. دهلینو در واکنش، یک کمپ نظامی را در پاکستان هدف قرار داد. درنهایت دولت هند طی ماه آگوست، حق استقلال کشمیر را در قانون اساسی خود لغو کرد. اسلامآباد تلاش کرده است حمایت قدرتهای خارجی را درمقابل این تصمیم غیرقانونی هند جلب کند. اما حمایت دولت پاکستان از اسلامگراها موجب پیچیدهترشدن اوضاع شده است. قدرتهای غربی دولت را به عنوان یک متحد مهم برای خود تصور میکنند. در هر صورت بازیگرهای خارجی باید دو طرف را به از سرگیری مذاکرات تشویق کنند. پاکستان باید اقدامات موثری را علیه جهادگرایان درخاک خود انجام دهد. هند نیز باید دوباره قابلیتهای ارتباطاتی ازجمله اینترنت را در منطقه کشمیر بازگرداند و زندانیهای سیاسی را آزاد کند.
ونزوئلا
«مادورو» همچنان قدرت را در «ونزوئلا» در اختیار دارد. رژیم او تاکنون در مقابل تحریمهای آمریکا و فشارهای منطقهای مقاومت کرده است. بیشتر مردم ونزوئلا در وضعیت اقتصادی بدی به سر میبرند و قابلیت تأمین ابتداییترین نیازهای خود را نیز ندارند. اکنون در این شرایط دو طرف برای خروج از بحران کنونی باید حاضر به امتیاز دادن باشند. احزاب مخالف باید درخواست خود را برای کنارهگیری «مادورو» از قدرت، فراموش کنند. مادورو، نیز باید با برگزاری یک انتخابات مشروع تحت نظارت سازمانهای بینالمللی درسال 2020 موافقت کند و «دونالد ترامپ» باید بهتدریج تحریمهای اقتصادی را حذف کند. در این صورت شرایط لازم برای برقراری صلح فراهم خواهد شد.