خطوط قرمز حالا جابهجا شده است. ایالات متحده با به شهادت رساندن فرمانده محبوب ایرانی، دست به اقدامی زده که قطعاً در ازای آن، پاسخ سختی از ایران دریافت خواهد کرد. بیانیه شورایعالی امنیت ملی پس از جلسه با رهبری، قاطعانه و درعینحال عاقلانه و به دور از فضا و جو احساسی و شتابزده ایجادشده بود. سپاه پاسداران و تمام مسئولان ارشد کشورمان وعده انتقام سخت را دادهاند اما اینکه این انتقام چگونه است و چه زمانی عملی میشود، هنوز مشخص نیست.
ساعاتی پس از اعلام خبر شهادت سردار «قاسمسلیمانی»، فضای مجازی از شایعات و اخباری پرشد که از درگیری نظامی قریبالوقوع ایران و آمریکا خبر میداد. از به صدادرآمدن آژیر قرمز در پایگاههای دزفول و پرواز جنگندهها از پایگاه هشتم شکاری اصفهان به سمت مرزها گرفته تا سوختگیری جنگندههای F-14 ایران و... که خبر از احتمال وقوع جنگ میداد. ظهر جمعه برخی شبکههای خبری از رد و بدل شدن پیام میان دو کشور توسط دفتر حفظ منافع در سوئیس خبر دادند و البته نگفتند محتوای این پیامها چه بوده است. روز گذشته سردار «فدوی» جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب از این پیام رمزگشایی کرد و گفت: «آمریکاییها صبح جمعه به روش دیپلماسی و غیره متوسل شدند و حتی گفتند اگر میخواهید انتقام بگیرد، متناسب با کاری که ما کردیم انتقام بگیرید؛ در حالی که آنها نمیتوانند چیزی را تعیین کنند.»
«در بهترین زمان و به بهترین نحو ممکن» این توصیف و توضیحی است که درباره واکنش ایران به ترور سردار سلیمانی بیان میشود. سردار فدوی گفت: «آمریکاییها باید منتظر آن انتقام سخت باشند.»
سردار «ابوالفضل شکارچی» سخنگوی ارشد نیروهای مسلح نیز روز گذشته گفت: اگر جنگ و درگیری صورت بگیرد این آمریکاییها هستند که آسیب جدی خواهند خورد و اگر دیوانگی کنند، پاسخ شدیدتری به آنها میدهیم.
در شبکههای فارسیزبان اینگونه القا میشود که ایران توان مبارزه نظامی در سطح گسترده با آمریکا را ندارد و نهایتاً به جنگ تن به تن (که توانایی و تبحر زیادی هم در آن دارد) اکتفا خواهد کرد و اگر این شیوه را درپیش بگیرد، موفق است چون اهداف زیادی را نیز در دسترس خود دارد.
«تختروانچی» نماینده ایران در سازمان ملل اما تاکید کرده که پاسخ ایران به آمریکا «اقدام نظامی» خواهد بود و دنیا نباید توقع داشته باشد که جمهوری اسلامی سکوت کند.
درباره اینکه ایران به اقدام تروریستی و غیرقانونی ایالات متحده در به شهادت رساندن سردار سپهبد سلیمانی چگونه واکنش نشان میدهد و در این زمینه چه گزینههایی روی میز دارد، گمانهزنیهای مختلفی مطرح شده است. شاید تنها به رویکردهای سیاسی و دیپلماتیک اکتفا کند و به عنوان مثال پارلمان عراق را به این نتیجه برساند که رأی به اخراج آمریکاییها از عراق بدهد. این یک دستاورد سیاسی بزرگ برای ایران و شکستی برای آمریکاست که البته اقدامی درخور و متناسب درقبال شهادت بزرگ فرماندهی چون سردار سلیمانی به نظر نمیرسد و بعید است مردم را راضی کند.
دومین واکنش میتواند از جنس واکنش هستهای باشد. با توجه به اینکه ایران بهزودی گام پنجم خود را درکاهش تعهدات هستهای برخواهد داشت، میتواند در این گام بهطورکامل از برجام خارج شود تا کار آمریکا و متحدانش در واداشتن تهران به تسلیم و مذاکره سختتر شود. باز هم برای آمریکا یک شکست محسوب میشود چون تنها امید «ترامپ» به نتیجه رساندن مذاکرات با ایران است. یکی دیگر از فرضیههایی که در این باره مطرح میشود و فراتر از اقدام سیاسی است، استفاده از نیروهای وفادار به جبهه مقاومت برای ضربه زدن به آمریکاست. در این روش عملاً ایران با آمریکا درگیر نمیشود اما در واقع مبادرت به جنگ نیابتی خواهد کرد که میتواند برای آمریکا پرهزینه باشد. ارتش آمریکا یک ارتش کلاسیک است و ممکن است در یک جنگ متعارف پیروز شود، اما هیچ تخصصی در جنگ نامتعارف ندارد و این دقیقاً نقطه قوت ایران است که متخصص جنگهای نیابتی و نامتعارف به شمار میرود.
گزینه محتمل دیگر هم «اقدام نظامی» است. حمله موشکی به یک یا چند پایگاه در دسترس که البته این یکی به احتمال زیاد منطقه را وارد جنگی بزرگ خواهد کرد. اما آنچه برآورد میشود و به نظر میرسد درست باشد آن است که هیچ یک از دو طرف خواهان به راه انداختن یا به راه افتادن یک جنگ فراگیر نیستند. از سویی آنها که منتظر تصمیم و واکنش سریع ایران در تلافی شهادت سردار سلیمانی هستند، شاید هنوز نمیدانند که تصمیمسازان محور مقاومت عجلهای در گرفتن انتقام عملیات تروریستی دشمنان خود ندارند و گاهی باید چند هفته برای مشخص شدن ماهیت واکنش صبر کرد.
فعلاً آمریکا و کشورهای اروپایی تلاش میکنند شهروندان و کارمندان خود را از منطقه محور مقاومت دور کنند. تلآویو و ریاض هم نگران هستند که اهداف احتمالی واکنش انتقامجویانه ایران باشند. با نگاهی به بیانیه شورایعالی امنیت ملی هم میتوان این گمانه را مطرح کرد که ترس اسرائیل بیهوده نیست و احتمالاً عملیات تلافیجویانه ایران به صورت مختص شامل نیروهای آمریکایی حاضر در پایگاههای منطقهای یا منافع این کشور در منطقه خواهد بود که اسرائیل نقش مهمی در این سناریو ایفا میکند. به هرحال ایران حتی اگر خواهان جنگ فراگیر و گسترده نباشد (که نیست)، اما همانقدر که راه دفاع درمقابل متجاوز را بلد است، انتقام کشیدن از تروریستهایی که فرمانده سپاهش را در خاک کشور عراق به خاک و خون میکشند را هم بلد است و همانطورکه اعلام کردهاند «به وقتش» واکنش نشان میدهد. واکنشی که اگر چندان تاثیرگذار نباشد، میتواند طرف مقابل را برای اجرای اقدامات مشابه بعدی حتی جریتر هم بکند.