«شهرخوابگاهی» معضلی که گریبان پایتخت را میفشارد
تعداد بازدید : 2
فرسنگها فاصله با امکانات شهری
گفته میشود جمعیت مناسب برای زندگی در تهران حدود سه میلیون نفر است اما تهران اکنون با جمعیتی بیش از چهار برابر گنجایش خود روبهروست که شرایط را روزبهروز برای آن سختتر میکند. به گزارش ایرنا ،جمعیت تهران شبها هشت میلیون و ۶۰۰ هزار نفر است که این رقم در طول روز به ۱۲ میلیون نفر میرسد.افزایش جمعیت در کنار شناور بودن جمعیت روز و شب باعث شده تا از سالیان دور موضوع تمرکززدایی از پایتخت به یکی از دغدغههای مسئولان تبدیل شود و در این میان تصمیمهای مختلفی برای آن گرفته شود.تصمیمهایی که برخی از آنها درست و به جا بوده و برخی بر مشکلات پایتخت اضافه کرده است.جمعیت زیاد در تهران و تمرکز کار و فعالیت در آن سبب ایجاد شهرهای جدید در اطراف تهران شده، شهرهایی که در بهترین حالت در حکم خوابگاهی بودند که جمعیت روز تهران برای استراحت به سوی آن روانه میشوند.
عملکرد دولتها در تمرکززدایی
تجربه عملی برای تمرکززدایی از پایتخت به چند دهه پیش بر میگردد. سال ۱۳۴۰ بود که برای تمرکززدایی از پایتخت موضوع معافیتهای مالیاتی برای صنایعی که در استانهای دیگر به جز تهران مستقر شوند تصویب شد.بر اساس این مصوبه، صنایعی که در محدوده ۱۲۰ کیلومتری از تهران ساخته میشدند، پنج سال معاف از مالیات بودند.بعدها در سال ۴۶ دولت یک گام فراتر نهاد و اعلام کرد، ایجاد صنایع در شعاع ۱۲۰ کیلومتری تهران ممنوع بوده و صنایع کوچک باید در قطبهای تعیین شده در کشور ساخته شوند.پس از آن در سالهای ۶۰ و ۶۲ قوانینی تصویب شد که بر اساس آن شهرکهای صنعتی در شهرها و استانهای محروم ساخته شود.با این حال این اقدامات و مصوبهها مانع از رشد روز افزون تهران و تبدیل آن به محور اصلی توسعه کشور نشد.در طول دهههای گذشته تهران به یکی از قطبهای جذب جمعیت در کشور تبدیل شده و همین موضوع سبب شده تا پایتخت، پرجمعیتترین شهر کشور شود و مشکلات بسیاری را برای تامین مسکن یا سیستم حمل و نقل عمومی و دیگر امکانات شهری داشته باشد.بعدها برای حل مشکل جمعیت در تهران شهرهای جدیدی در اطراف تهران با هدف تمرکززدایی از پایتخت و سرزیر جمعیت تهران به آنها ساخته شد.تصمیمی که البته چند سالی هست که نادرست بودن آن از سوی برخی از کارشناسان و مسئولان کشوری اعلام میشود.کارشناسان میگویند، ساخت شهرهای جدید بدون زیرساختهای شهری مناسب، مکانهای تفریحی و موقعیتهای شغلی و... آنها را به مکان خوابگاهی تبدیل کرده است که نزدیک چهار میلیون نفر از جمعیت روز تهران، برای خواب به آن مراجعه کرده و روزها دوباره به پایتخت برمیگردند.در طول چند سال گذشته کارشناسان به این نکته معترف بودند که مهمترین دلیل جریان روزانه جمعیت به سمت تهران، کمهزینهتربودن سکونت و کمبود بستر اشتغال و امکانات آموزشی در شهرهای خوابگاهی است که تشدید نا برابری توسعه ناموزون کلانشهر تهران با دیگر نقاط کشور از جمله شهرهای اقماری اطراف را نشان میدهد.سیاستی که البته گویا هنوز طرفداران خاص خود را دارد.چند روز پیش بود که پیروز حناچی، شهردار تهران، راهحل مشکل تمرکز جمعیت در کلانشهرها را استقرار جمعیت در مساحت پیرامونی شهر اعلام کرد.البته این صحبتها در راستای موضوع توسعه حملونقل عمومی و نقش آن در انتقال جمعیت از شهرهای اطراف به پایتخت بود.به اعتقاد کارشناسان، رویکرد کشور در ساخت شهرهای جدید در اطراف تهران به حدی ناقص و بدون مطالعه بوده است که حتی فکری به حال سیستم حملونقل عمومی آن هم نشده است.با این حال اگر فکری به حال این موضوع میشد در اصل ماجرا و مردود بودن ایجاد شهرهای جدید در اطراف پایتخت تاثیری نداشت.از نگاه کارشناسان، راهحل تمرکززدایی از پایتخت این است که جذابیت دیگر شهرها و استان برای مردم بیشتر شود که این موضوع از مسیر ایجاد امکانات رفاهی، تسهیل آموزشی و بهداشتی، ایجاد زیرساختهای شهری و... در همه مناطق امکانپذیر است.تجربه جهانی نشان میدهد کشورهایی که در دیدگاههای خود نسبت به شهرسازی و جمعیت توسعه داشتهاند به این نتیجه رسیدهاند که برای تمرکززدایی از پایتختها نباید تنها به فکر ایجاد مراکز سکونت بود بلکه باید با انتقال و ایجاد مراکز کار، گردشگری و فعالیت به هدف دست یافت.
آیا استقرار جمعیت در مساحت پیرامونی تهران به صلاح است؟
عارف اقوامیمقدم، استاد دانشگاه در حوزه برنامهریزی شهری میگوید: اکنون تهران و مناطق اطراف آن مشکلات و چالشهای بزرگی دارد که یکی از آنها منابع طبیعی است. به عنوان مثال دشتهای شهریار ۳۵ سانتیمتر نشست کرده که این به معنای نبود آب در این منطقه است. همین یک نکته نشان میدهد حتی منابع طبیعی موجود در این منطقه و اطراف تهران جوابگوی جمعیت حاضر نیست. به اعتقاد وی، ما باید سیاستهای کلان کشوری در این حوزه را اصلاح کنیم. فقط بحث نگاه به پیرامون شهر تهران مطرح نیست بلکه به مرزهای ایران است.