ادامه از صفحه یک
و این مسئله می‌تواند ایران را به پیگیری پیشرفت‌های هر چه بیشتر هسته‌ای ترغیب کند. به طور کلی، رویکرد دولت آمریکا در رابطه با معادله اتمی ایران، نمودی عینی از شکست و ناکامی است و اساساً نتوانسته واشنگتن را در محق ساختن اهدافش در قبال ایران، یاری کند.
در نمونه دیگر، ایالات متحده آمریکا در اوایل ژانویه سال 2020 در اقدامی نابخردانه، به ترور شهید سپهبد «حاج قاسم سلیمانی» در نزدیکی فرودگاه بغداد عراق دست زد. اقدامی که به زعم ترامپ رئیس‌جمهور سابق آمریکا و وزیر خارجه‌اش مایک پمپئو، با هدف ایجاد بازدارندگی در برابر ایران و آنچه به اصطلاح خنثی کردن تهدید ایران ادعا می‌شد، انجام گرفت. با این حال، پس از گذشت مدت زمان کمی، این نکته به وضوح روشن شد که اساساً این اقدام آمریکا، تا حد زیادی منافع آن در عراق و کل منطقه خارومیانه را به نحو قابل توجهی به خطر انداخته است. تنها اندکی پس از ترور شهید سلیمانی، ایران حمله موشکی گسترده‌ای را به «پایگاه عین الاسد» انجام داد که در قالب آن، بیش از 100 نظامی آمریکایی زخمی شدند. از سویی، گروه‌های شبه نظامی عراقی نیز بر شدت حملات خود علیه نیروهای آمریکایی افزودند و خواستار اخراج سریع آن‌ها از عراق شدند. این در حالی است که اکنون پس از گذشت تقریباً دو سال از ترور شهید سلیمانی و شهید ابومهدی المهندس، بسیاری از تحلیل‌گران غربی معتقدند که اقدام آمریکا در ترور این افراد، موجب شد تا بسیاری از گروه‌های شبه نظامی که پیشتر به طور منظم گوش به فرمان این دو نفر بودند و تحت کاریزمای آن‌ها قرار داشتند، اکنون برخی رویه‌های مستقل را در پیش گیرند و چالش‌های عمیقی را برای نیروهای آمریکایی در عراق و حتی کل منطقه ایجاد کنند. این مسئله هم عملاً نمونه‌ای از یک اقدام نابخردانه آمریکا در برابر ایران است که هیچ نتیجه‌ای جز خسارت برای این کشور در پی نداشته است.
مجموع این مسائل نشان می‌دهند که اساساً آمریکایی‌ها در مورد مسائل مرتبط با ایران، نگاهی ساده‌لوحانه دارند و مثلاً فکر می‌کنند با ترور شهید قاسم سلیمانی (که خود نماد ایستادگی ملت ایران است) یا خرابکاری در تاسیسات اتمی ایران و پشت پا زدن به تعهدات خود در چارچوب توافقاتی نظیر برجام، می‌توانند ملت ایران را از نفس بیندازند و منافع خود را در قبال آن‌ها محقق سازند. این در حالی است که اساساً پاسخ ایران به تمامی این رویه‌های مخرب و منفی، حصول پیشرفت‌های بیشتر و تضعیف موقعیت آمریکا در مسائل مختلف مرتبط با ایران بوده است. در واقع، می‌توان گفت که آمریکایی‌ها در مورد ایران، در عرصه سیاست خارجی خود دچار نوعی کج‌فهمی و ساده‌لوحی هستند که عدم درک این مسئله، خسارات سنگینی را برای خود آن‌ها به بار آورده است.

سیدابراهیم رئیسی به روسیه می‌رود و حسین امیرعبداللهیان به چین؛ این در شرایطی است که دور جدید گفت‌وگوهای وین، یکشنبه آغاز خواهد شد. به گزارش خبر فوری، چین و روسیه، مدعی هستند که در مذاکرات وین نقش مهمی در نزدیک شدن دیدگاه‌های طرفین داشته و مقابل فشارهای موشکی و منطقه‌ای آمریکا به ایران ایستاده‌اند.
آنچه از فایل ظریف لو رفت؛ پکن و مسکو چندان موافق برجام نبودند
در مقابل، فایل صوتی منتشر شده از محمدجواد ظریف در زمستان سال گذشته نشان می‌داد که پکن و مسکو چندان موافق برجام نبوده و دست‌کم روس‌ها با توافق مخالف بوده‌اند. اما حالا دولت رئیسی به این دو کشور نزدیک‌تر شده و همین، شاید قفل توافق هسته‌ای را باز کند. این اتفاق می‌تواند با ارائه پیش‌نویس مشترک جناح شرقی ۱+۴ در برابر انفعال سه کشور غربی باقیمانده در توافق رخ دهد. تروئیکای اروپایی به وضوح در مذاکرات در کنار آمریکا ایستاده است. گفته می‌شود فرانسه دوباره سر ناسازگاری با تهران داشته و در چنین شرایطی است که گفت‌وگوهای وین به بن‌بست رسیده است. چین و روسیه شاید بتوانند شرایط را کمی تغییر دهند، هرچند سفر وزیر خارجه عراق به تهران هم شاید بتواند نقش‌آفرین باشد، به ویژه که گفت: حالا وقت مذاکرات مستقیم تهران و واشنگتن است.
آیا بالاترین مقام دیپلماتیک کشور همسایه، ناقل پیامی از کاخ سفید برای ایران بود؟ پاسخ به این سؤال شاید مثبت باشد، به ویژه آنکه واشنگتن پیش‌تر گفته بود پیامی مستقیم برای تهران فرستاده است. اینکه دیدارهای اخیر، چه نتیجه‌ای بر مذاکرات روز یکشنبه وین خواهد گذاشت را باید هفته آینده نظاره کرد؛ فعلاً این گفت‌وگوها نشان می‌دهد دولت رئیسی همان راه روحانی در احیای برجام را در پیش گرفته، فقط با تعامل بیشتری با شرقی‌ها.
 

ادامه از صفحه یک
دو راننده ایرانی، برگزاری رزمایش در دریای خزر با حضور کشورهای خارجی که خلاف کنوانسیون خزر است و همچنین اظهارات ضدایرانی علی‌اف که منجر به برگزاری رزمایش ایران در مرزهای شمالی خود شد، افزایش یافته بود. با آغاز به کار فعالیت دولت سیزدهم، مردان میدان و دیپلماسی برای بهبود اوضاع دست به کار شدند. مانورهای معنادار نظامی در کنار دیپلماسی فعال و پافشاری بر مسئله حفظ ژئوپلیتیک موجود در منطقه باعث شد پیام اقتدار ایران به گوش بازیگران مختلف برسد و آن‌ها را مجاب کند انتفاع از طریق همکاری را جایگزین رقابت‌های خصومت‌آمیز کنند. در مقطع کنونی روابط دو کشور پس از یک دوره تنش در حال گرم شدن است که آزادی رانندگان زندانی و نیز ممنوعیت تردد به قره‌باغ از طریق لاچین از سوی ایران، نقطه عطف فروکش کردن این تنش‌ها بود. اکنون امضای توافقنامه انتقال گاز ترکمنستان به جمهوری‌آذربایجان از خاک ایران، ایجاد کریدور بین‌المللی شمال - جنوب و ایجاد راهگذر ترانزیتی جدید ایران - جمهوری‌آذربایجان - گرجستان به سمت دریای سیاه و اروپا را باید مصداق تقویت روابط سیاسی و اقتصادی و توجه دولت سیزدهم به دیپلماسی اقتصادی دانست. بنابراین می‌توان نخستین سفر حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به جمهوری آذربایجان را در این چارچوب ارزیابی کرد.
 امضای توافقنامه انتقال گاز
امضای قرارداد سوآپ گازی بین ایران، ترکمنستان و آذربایجان مزایای متفاوتی را در جنبه اقتصادی و سیاسی برای کشور به همراه دارد که البته این مزایا تقریباً در همه قراردادهای گازی وجود دارد. نخستین فایده این قرارداد برای کشور این است که ایران ضمن انتقال گاز از ترکمنستان به آذربایجان، بخشی از گاز مصرفی موردنیاز پنج استان شمالی کشور (خراسان رضوی، شمالی و جنوبی، گلستان و سمنان) را به‌عنوان حق انتقال برداشت خواهد کرد که این موضوع به پایداری شبکه گاز ایران نیز کمک می‌کند. افزون بر مزایای اقتصادی، همه قراردادهای تجارت گاز از ابعاد سیاسی- امنیتی بالایی نیز برخوردارند که موجب هم‌سویی و وابستگی متقابل سیاسی کشورهای طرف قرارداد می‌شود. این نکته درباره قرارداد سوآپ گازی میان ایران، ترکمنستان و آذربایجان نیز مطرح است. البته این بدان معنا نیست که با انعقاد این قرارداد، مواضع سیاسی سه کشور همسو شده است، بلکه هر چه وزن تعاملات گازی با کشورهای مختلف افزایش یابد، طبیعتاً همسویی سیاسی آن‌ها نیز در مسائل منطقه‌ای بیشتر می‌شود.
 ایجاد کریدور شمال - جنوب
گسترش روابط تجاری و اقتصادی میان ایران و آذربایجان، موجبات خنثی‌سازی تهدیدات فرامنطقه‌ای می‌شود و زمینه گسترش صادرات کشورمان به روسیه را فراهم می‌آورد. چراکه در حال حاضر مسیر انتخاب شده برای صادرات به روسیه، مسیر سنتی آستارا و از طریق کشور ثالث آذربایجان و مرز خشکی است. این مسیر زمینی مشکلات متعددی را پیش روی صادرکنندگان ایرانی قرار داده بود که این مشکلات تحت تأثیر «سنگ‌اندازی‌های گمرک کشور آذربایجان» و «محدود بودن ظرفیت ترانزیت مرز آستارا و پل آستاراچای» بود که باعث تحمیل هزینه و زمان‌بر شدن صادرات به روسیه می‌شد. (گفتنی است در ترانزیت از مسیر زمینی آستارا، گمرک آذربایجان اقدام به شکستن پلمب کانتینرها، تخلیه محصولات و سگ‌گردانی بر روی کالاها می‌کند که عمل مذکور در کنار هزینه‌بر و وقت‌گیر بودن، افت کیفیت و فاسد شدن محصولات را به دنبال دارد) اکنون دولت سیزدهم می‌تواند علاوه بر حل مناقشات ترانزیتی با آذربایجان و افزایش ظرفیت صادرات از مرز زمینی آستارا، ظرفیت مسیرهای «ریلی» و «دریایی» را نیز برای توسعه تجارت با طرف روسی احیا کند که با توجه به تفاوت‌های ماهوی ترانزیت ریلی با جاده‌ای، صادرات کالاهای ایران به روسیه از مسیر راه‌آهن امکان سنگ‌اندازی‌های آذربایجان را از بین می‌برد یا شدت آن را کاهش می‌دهد.
 ایجاد راه‌گذر ترانزیتی جدید
همزمان با گشایش راه گذر جدید ایران- آذربایجان- گرجستان- دریای سیاه و اروپا که در راستای تفاهم‌نامه سه کشور فوق و در جریان سفر وزیر امور خارجه کشورمان به باکو ایجاد شده، ترانزیت کالا از ایران به اروپا تسهیل می‌شود. ایجاد این مسیر ترانزیتی که یکی از نزدیک‌ترین و مقرون به صرفه‌ترین مسیرهای ارتباطی بین کشورمان و اروپاست، علاوه بر اینکه مسیر صادرات کالا از ایران به بندر باتومی در ساحل دریای سیاه را تسهیل می‌کند، امکان صادرات از خاک ایران برای کشورهای منطقه را نیز فراهم می‌کند. بندر باتومی بزرگ‌ترین بندر دسترسی از طریق دریای سیاه به اروپاست و با ایجاد این مسیر، سهم ایران به ویژه تبریز که 557 کیلومتر با این بندر فاصله دارد، در ترانزیت کالا به اروپا افزایش می‌یابد.

 

سیدابراهیم رئیسی با ابراز خرسندی از برگزاری آرام و امن انتخابات پارلمانی در عراق، گفت: جمهوری اسلامی ایران همواره حامی تشکیل مجلس و دولت قوی و مقتدر در عراق بوده است. به گزارش ایسنا، رئیس‌جمهور در دیدار فؤاد حسین، وزیر امور خارجه عراق افزود: اعتراض به انتخابات در هر نظام دموکراتیک و مردم‌سالارانه ممکن است پیش بیاید و مهم این است که هم اعتراضات و هم رسیدگی به آن‌ها در فرآیندهای قانونی انجام شود. رئیسی با تاکید بر اینکه هر گونه ناامنی در عراق را به مثابه ناامنی در کشور خود می‌دانیم، اظهار داشت: ایجاد ناامنی و تهدید ثبات در عراق قابل قبول نیست و سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران حمایت از ثبات در عراق و اقتدار دولت این کشور است.
رئیس‌جمهور با اشاره به خروج نیروهای نظامی آمریکایی از این کشور، تصریح کرد: این موفقیت ناشی از مقاومت ملت و مسئولان عراق است وگرنه آمریکایی‌ها هر جا ورود نظامی کرده‌اند، خارج نشده‌اند، مگر در مواردی که با مقاومت ملت‌ها مواجه شده‌اند. رئیس‌جمهور از تشکر از تلاش‌های دولت عراق برای بازگرداندن سفیر کشورمان از یمن گفت: رابطه جمهوری اسلامی ایران و عراق مبتنی بر دوستی و اشتراکات عمیق و گسترده دینی، اعتقادی، فرهنگی و تاریخی بوده و در ابعاد مختلف دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی رابطه‌ای خاص و ویژه است. ارتقای سطح این روابط به نفع دو کشور و منطقه است. فؤاد حسین، وزیر امور خارجه عراق نیز در این دیدار با قدردانی از سیاست جمهوری اسلامی ایران در حمایت قاطع از ثبات و امنیت عراق، گفت: حمایت جمهوری اسلامی ایران از حاکمیت و ثبات سیاسی عراق همواره مورد قدردانی دولت و ملت عراق بوده است.

 

ادامه ا زصفحه یک
 آمریکا ادامه خواهد داشت. شرکای خاورمیانه‌ای آمریکا به درستی باور کردند که کشورهای دیگری جایگزین آن‌ها شده‌اند و تمرکز بایدن روی چین بر روابط‌شان با واشنگتن تأثیر گذاشته است.
اوایل هفته جاری، امارات گفت‌وگوها پیرامون قرارداد ۲۳ میلیارد دلاری خرید هواپیماهای اف – ۳۵ با آمریکا را تعلیق کرد، چرا که دولت بایدن محدودیت‌های بسیاری را برای پیشگیری نفوذ چین به حوزه امنیتی امارات اعمال کرد. همزمان، گسترش روابط اسرائیل با چین ایجاد شکاف در روابط آمریکا و اسرائیل را باعث شده است. بایدن می‌خواهد از اولویت خاورمیانه به نفع چین بکاهد، اما به نظر می‌رسد که خاورمیانه از ترس گرفتار شدن در تنش‌های فزاینده آمریکا و چین، بایدن را از اولویت‌هایش کنار می‌گذارد.
این رویکرد شامل ایران هم می‌شود. به‌رغم خصومت تاریخی کشورهای خلیج‌فارس با تهران، اماراتی‌ها نشان داده‌اند که تمایل ندارند در باتلاق دشمنی آمریکا با ایران گرفتار شوند. تصادفی نیست که امارات اخیراً مشاور امنیت ملی خود را برای دیدار با رئیس‌جمهوری ایران اعزام کرده است. عربستان هم ماه‌هاست که درگیر گفت‌وگو با ایران است و دو طرف درباره ازسرگیری روابط دیپلماتیک مذاکره کرده‌اند. همچنین نخستین بار در چهار سال گذشته، شورای همکاری خلیج‌فارس قرار است با محوریت بهبود شکاف بین عربستان و امارات با قطر نشستی ترتیب دهد. واقعیت‌های نوین منطقه شامل دولتی اسرائیلی است که نخستین بار در یک دهه گذشته نتانیاهو در رأس آن قرار ندارد. نفتالی بنت ضعیف‌ترین نخست‌وزیر تاریخ اسرائیل است که ریاست ائتلافی بزرگ را به عهده دارد و چه‌بسا همین ضعفش تضمین کننده بقای این ائتلاف باشد. هیچ یک از طرفین این ائتلاف خواهان بازگشت نتانیاهو به قدرت نیستند، بنابراین نوعی تباهی تضمین شده دوجانبه غالب است. دولت از مسائل حساسی مانند فلسطینی‌ها پرهیز می‌کند و ترجیح می‌دهد به تحکیم روابط با کشورهای عربی و حفظ موضع سختگیرانه علیه ایران ادامه دهد. اختلاف بین بایدن و بنت بر سر موضوع آخر است. بنت در مقایسه با نتانیاهو موضع نرم‌تری در برابر ایران دارد. اما هیچ تردیدی وجود ندارد که بنت مخالف تلاش‌های بایدن برای احیای برجام است و تحریم‌های بیشتر، فشار شدیدتر علیه نیابتی‌های ایران در سوریه و لبنان و آمادگی برای اقدام نظامی معتبر علیه سایت‌های هسته‌ای ایران است. با این حال، به‌نظر می‌رسد که بنت به خوبی آگاه است که برای رویارویی با ایران به کمک آمریکا نیاز دارد، چه توافق حاصل شود و چه نشود. به همین دلیل است که حتی اگر گفت‌وگوهای وین به توافق بینجامد هم بنت ریسک اختلاف جدی و گسستن روابط با واشنگتن را نخواهد پذیرفت. اما نگرانی دیرینه در مورد سیاست نرم‌تر آمریکا در برابر ایران دلیل اصلی روی آوردن اسرائیل به بهبود روابط با کشورهای خلیج‌فارس است. چشم‌انداز عادی‌سازی روابط اسرائیل با امارات و بحرین نقطه روشن بی‌سابقه‌ای در منطقه است. اما این آغاز شکل‌گیری یک خاورمیانه جدید نیست که در آن سایر اعضای اتحادیه عرب برای صلح با اسرائیل صف بسته باشند. همچنین این بدان معنا نیست که منطقه برای ایالات متحده آمریکا کمتر دردسرساز خواهد شد، به ویژه تا زمانی که مسئله ایران هنوز حل نشده باشد. هنوز هیچ کشور عربی دیگری از پیمان ابراهیم پیروی نکرده است. پیوستن عربستان به این پیمان امتیاز بسیار ارزشمندی خواهد بود اما به‌نظر می‌رسد تحقق این هدف بدون پیشرفت در حل مسئله فلسطین ناممکن است. احتمال درگیری جدی دیگری بین اسرائیل و فلسطینی‌ها بسیار بالاست. هم‌زمان، لبنان، لیبی، یمن و سوریه در مراحل مختلف شکست دولت‌ها قرار دارند. همچنین ایران و نیابتی‌هایش به اعمال نفوذ گسترده خود ادامه می‌دهند. در واقع، ایران تنها مسئله‌ای است که هنوز می‌تواند آمریکا را تا حد زیادی به منطقه بازگرداند. آمریکا به‌روشنی در حال عقب‌نشینی از خاورمیانه است. اما سال‌هاست که این کشور صراحتاً متعهد شده است که از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای پیشگیری کند؛ از این رو، در صورت لزوم حتماً از زور استفاده خواهد کرد. بدیهی است که این مسئله بازگشت چشمگیر آمریکا به منطقه را به دنبال خواهد داشت. کوتاه سخن اینکه، ایران تا مدت‌ها یک چالش باقی خواهد ماند. اکنون بن‌بست پیش‌روی بایدن این است که گفت‌وگوها ظاهراً بحران برنامه هسته‌ای ایران را حل نخواهد کرد، اما گزینه نظامی هم ممکن است راه‌حلی بسیار بدتر از خود بحران باشد.
منبع: دیپلماسی ایرانی