پیامهای تشکیل «شورای ریاست جمهوری یمن» چیست؟
تعداد بازدید : 2
اعراب در پی گذار از انزوا
نویسنده : سامان سفالگر / گروه بین الملل
یمن در روزهای اخیر دستخوش تحولات سیاسی و میدانی جدیدی بوده که توجه به آنها میتواند دید و تحلیل روشنتری را در مورد شرایط جاری این کشور ارائه کند. در این راستا، «منصور هادی» رئیس جمهور مستعفی یمن که سالهاست پس از حمله ائتلاف سعودی به عربستان سعی دارد خود را به عنوان رئیس جمهور قانونی این کشور معرفی کند، در بیانیهای استعفای خود را از به اصطلاح مقام ریاست جمهوری یمن اعلام و در عین حال، از تشکیل شورای ریاست جمهوری این کشور که متشکل از 8 عضو میباشد، خبر داده است. تحولی (استعفای منصور هادی) که بر اساس گزارش اخیر نشریه «وال استریت ژورنال»، تحت فشار عربستان سعودی و در شرایط اتفاق افتاده که منصور هادی در ریاض پایتخت عربستان از سوی دولت این کشور در نوعی بازداشت به سر میبرد. شورای مذکور سه شنبه گذشته در شهر عدن (در جنوب یمن) و تحت تدابیر شدید امنیتی مراسم ادای سوگند اعضای خود را با حضور سفرای کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، و نمایندگانی از اتحادیه اروپا، سازمان ملل متحد، و دولت آمریکا، برگزار کرد. شورای کنونی ریاست جمهوری یمن که به عقیده بسیاری، نتیجه ابتکار عربستان سعودی است، تحت ریاست «رشاد العلیمی» که از مشاوران نزدیک منصور هادی میباشد، قرار دارد و از هشت مقام سیاسی و نظامی تشکیل میشود که به طور خاص رئیس نهاد موسوم به «شورای انتقالی جنوب یمن» یعنی «عیدروس الزبیدی» نیز که کاملاً تحت کنترل امارات است هم در این شورا عضویت دارد. با این همه، اینطور به نظر میرسد که تشکیل شورای مذکور، دو پیام اصلی و بنیادین را مخابره میکند که توجه به آنها به ویژه جهت خوانش و رصدِ دقیقتر تحولات آتی یمن از اهمیت زیادی برخوردار است.
1 - عربستان سعودی و تلاش جهت خروج از انزوا در معادله جنگ یمن
عربستان سعودی در شرایطی قریب به هفت سال پیش دستورکار حمل به یمن در قالب یک ائتلاف از متحدانش را در دستورکار قرار داد که در ابتدا، هدفی اصلی و مشترک بر ائتلاف تحت رهبری این کشور حاکم بود: سرکوب فوری جنبش انصار الله یمن و اعاده ساختار قدرت سیاسی سابق در این کشور که تا حد زیادی وابسته به دولت عربستان بود. با این حال، با گذشت زمان، این ائتلاف با شکافهایی جدی رو به رو شد. در این راستا، امارات متحده عربی به تدریج راه خود را در قالب معادله جنگ یمن از عربستان جدا کرد و با در نظر گرفتنِ این مساله که اساساً در مرزهای شمالی یمن (مرزهای مجاور با جنوب عربستان) هیچ منفعتی ندارد، به دنبال ایجاد حوزههای نفوذ در جنوب یمن برای خود برآمد. سیاستی که نتیجه آن را در تشکیل نهاد موسوم به «شورای انتقالی جنوب یمن» شاهد بودیم. مساله ای که به طور خاص موجب اوج گیری تنشها میان ابوظبی و ریاض نیز شد. با این حال، عربستان مخصوصاً پس از روی کار آمدن دولت «بایدن» در قدرت (در آمریکا) و مواجه شدن با انتقادات گسترده از سوی این دولت مبنی بر نوعِ عملکرد ریاض در جنگ یمن و حتی ایجاد برخی ممنوعیتها از سوی واشینگتن در بحث تأمین نیازهای تسلیحاتی عربستان (در قالب جنگ یمن)، عملاً با فضایی جدید در چهارچوب این جنگ رو به رو شد. فضایی که تنها یک پیام را برای ریاض مورد اشاره قرار میداد و آن «انزوای فزاینده سعودیها و مواضع آنها در قالب معادله جنگ یمن بود». حتی در این دوران، بر شدت فعالیتهای نهادهای حقوق بشریِ بین المللی علیه جنایات عربستان در جنگ یمن نیز افزوده شد. از این رو، سعودیها با تشکیل شورای ریاست جمهوری یمن و وارد کردنِ اماراتیها به این شورا، به نوعی قصد دارند تا جای ممکن سطح اختلافات و تنشهای خود با ابوظبی را کاهش دهند و در جبهه مقابل، تمامی توان بازیگرانِ نزدیک به سعودی در معادله جنگ یمن را معطوف به انصاراله و حمله به آن کنند. دستورکاری که به ویژه با حملات راهبردی اخیر انصاراله به مراکز حساس اقتصادی عربستان (میادین انرژی این کشور)، بیش از هر زمان دیگری به مساله ای مهم برای سعودیها تبدیل شده است. از این منظر، تشکیل شورای ریاست جمهوری یمن را بایستی نمودی از تلاشهای سعودیها جهت خروج از موقعیت انزوا در قالب معادله جنگ یمن ارزیابی کرد.
2 - به پایان رسیدن تاریخ مصرف «منصور هادی»
یکی دیگر از پیامهای بنیادین استعفای «منصور هادی» و تشکیل شورای ریاست جمهوری یمن، به پایان رسیدن تاریخ مصرفِ منصور هادی رئیس جمهور مستعفی یمن است که چه در دوران حضور در قدرت و چه اکنون، سیاستمداری کاملاً وابسته به سعودیها بوده است. منصور هادی به قدری به عربستان وابسته بوده و تحت فشار آن قرار داشته و دارد که حتی در سال 2017 که قصد داشت به همراه پسران، وزرا و برخی مقامهای نظامی دولت خود به یمن بازگردد، با مخالفت جدی سعودیها و ممانعت آنها از انجام این کار رو به رو شد. بر اساس گزارش اخیر نشریه «وال استریت ژورنال» نیز، منصور هادی اکنون مدتهاست در هتلی در شهر ریاض در بازداشت به سر میبرد و حتی به تلفن هم دسترسی ندارد. در این راستا، مقامهای عربستانی نیز وی را تهدید کردهاند که اگر آنچه عربستان میگوید را انجام ندهد، اسناد گستردهای دال بر فساد وی را به افکار عمومی ارائه خواهند کرد. از این رو، به نظر میرسد حتی متن استعفای وی و واگذار کردن قدرت از سوی او به شورای ریاست جمهوری یمن نیز با مهندسیِ سعودیها انجام شده باشد. از این منظر، تحولات اخیر در زمینه پیشبرد طرح تشکیل شورای ریاست جمهوری یمن، عملاً با حذف یک بازیگر قدیمی در معادله یمن یعنی منصور هادی همراه بوده که این مساله نشان میدهد اساساً تاریخ مصرف وی برای سعودیها و حتی بازیگران منطقهای به سر آمده و دیگر نباید انتظار کنشگری از آنها حتی به مثابه بازیگرانی وابسته را داشت. مساله ای که در نوع خود نوعی اعتراف به پیروزی انصاراله در حذف یکی از مهرههای دست نشانده سعودیها در معادله جنگ یمن نیز ارزیابی میشود.