سفر معاون سیاسی و معاون حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران، به ترکیه برای دیدار با دیپلمات‌های تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) در استانبول، نقطه عطفی در دیپلماسی هسته‌ای ایران بود. در واقع سفر مجید تخت‌روانچی و کاظم غریب‌آبادی به استانبول برای مذاکره با تروئیکای اروپایی، تلاشی برای حفظ اهرم‌های دیپلماتیک ایران در برابر فشارهای آمریکا بود. جزئیات مذاکرات شامل گفت‌وگو درباره برجام، تحریم‌ها و مسائل منطقه‌ای بود، که برگزار شد. اهداف ایران از این سفر، حفظ برجام و رفع تحریم‌ها، و اهداف اروپا، میانجی‌گری و اعمال شروط جدید بود. توافقات نیز شامل تداوم گفت‌وگوها، تعهد به برجام و هماهنگی محدود منطقه‌ای بود و نقاط اختلاف به مکانیزم اسنپ‌بک، شروط سخت‌گیرانه و عدم هماهنگی اروپا مربوط می‌شد. رسانه‌های اروپایی این مذاکرات را محتاطانه مثبت، رسانه‌های ترکیه‌ای آن را فرصتی برای میانجی‌گری، و رسانه‌های آمریکایی آن را شکننده خواندند. این مذاکرات، اگرچه گامی برای دیپلماسی بود، اما با توجه به فشارهای آمریکا و اختلافات داخلی اروپا، شکننده باقی ماند...
 

یکی از اتفاقات قابل توجه و معنادار در بحبوحه سفر دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا به منطقه خاورمیانه، ستایش وی از قدرت پهپادی ایران بود. وی در این رابطه و در جریان نشستی در دوحه قطر گفت که در ایران با 30 تا 40 هزار دلار پهپادهای خوبی می سازند. پهپادهایی که به گفته ترامپ، سریع و مرگبار هستند. ترامپ همچنین به این موضوع اشاره کرده که به یکی از شرکت های آمریکایی گفته که یک چنین پهپادهایی را بسازد با این حال، شرکت مذکور مدتی بعد آمده و یک پهپادی 41 میلیون دلاری را جلوی رئیس جمهور آمریکا قرار داده است. وی نیز گفته که منظورش این نبوده و او به پهپادهایی اشاره داشته که مثل پهپادهای ایران نهایتا 30 تا 40 هزار دلار هزینه داشته باشند و از همان دقت و قدرت برخوردار باشند. این موضع‌گیری ترامپ در جریان سفرش به خاورمیانه، با بازتاب های گسترده ای همراه شده و تحلیل و تفسیرهای مختلفی را برانگیخته است.
در این رابطه، به طور خاص دو پیام این موضع گیری معنادار ترامپ را می توان مورد اشاره قرار داد. اول اینکه ترامپ عملا با این موضع گیری خود در مورد ایران، بر استقلال و قدرت ایران صحه گذاشته است. این موضع گیری در شرایطی صورت گرفته که طیف قابل توجهی از تریبون های رسانه‌ای و تبلیغاتی به صورت شبانه روزی سال‌هاست که می‌کوشند ایران را در حوزه صنعت نظامی و دفاعی تحقیر کنند و داشته‌های ایران در این عرصه را کوچک بشمارند. این در حالی است که اکنون عالی ترین مقام سیاسی در آمریکا، اعتراف می‌کند که ایران به معنای واقعی کلمه یک قدرت پهپادی خلاق است. در دیگر حوزه ها که ترامپ از آن حرف نزده نیز ایران کارت های برنده قابل توجهی را برای رو کردن دارد که هم رئیس جمهور آمریکا و هم جریان های مخالف و معاند با کشورمان به خوبی از آن ها اطلاع دارند و همین مساله برای ایران قدرت‌ساز بوده و بازدارندگی ایجاد کرده است. نکته دوم اینکه در جریان سفر اخیر ترامپ به منطقه، هم رئیس جمهور آمریکا و هم جریان های رسانه ای غربی و منطقه‌ای سعی داشته اند اعراب را به مثابه نمونه های پیشرفت و توسعه یافتگی و ایران را به مثابه کشوری که توسعه نیافته به جهانیان معرفی کنند. این در حالی است که اقرار ترامپ به دستاوردهای قابل توجه ایران در حوزه پهپادی آن هم در شرایطی که اعراب منطقه اساسا صنعت نظامی خاصی ندارند و یا در حوزه اقتصادی و صنعت نیز کاملا به غرب و دیگر قدرت ها وابسته هستند حاکی از این واقعیت است که ایران سمبل حقیقی پیشرفت در منطقه است که علی رغم تمامی تحریم و فشارها، توانسته روز به روز قوی تر شود. موضوعی که حتی در وضعیت کنونی تحسین رئیس جمهور آمریکا را نیز برانگیخته است.
جالب اینکه اعراب منطقه پس از امضای قراردادهای چند ده میلیارد دلاری با رئیس جمهور آمریکا و اعطای هدایای لوکس به او، در نهایت با این جمله وی مواجه شدند: «اعراب تشنه محبت من بودند و من این محبت و عشق را به آن ها دادم!» گویی وی منتی بزرگ را بر سر این دسته از کشورها گذاشته است. معادله ای که خود گویای واقعیت های قابل تاملی است.
 

 گویا برخلاف خوش‌بینی‌های دونالد ترامپ و نماینده او «استیو ویتکاف»، مذاکرات همچنان با اختلافات قابل توجهی مواجه است؛ چراکه موضوع غنی‌سازی اورانیوم دوباره به کانون کشاکش دیپلماتیک تبدیل شده است. روز گذشته بود که بسیاری از منابع خبری از گزینه پیشنهادی دیگر آمریکایی‌ها پرده برداشتند. این میانجی‌گران از عباس عراقچی خواسته‌اند که با عدم غنی‌سازی اورانیوم تا سه سال برای اعتمادسازی موافقت کند. این دوره به بازگشت ایران به غنی‌سازی با خلوص 3.75 درصد منتهی خواهد شد؛ همان سطحی که در توافق هسته‌ای 2015 تعیین شده بود، توافقی که ترامپ در سال 2018 از آن خارج شد و در این مدت، روسیه می‌تواند اورانیوم مورد نیاز برنامه هسته‌ای غیرنظامی ایران را تأمین کند. ایران حتی می‌تواند دعوت از عربستان سعودی و حتی ایالات متحده برای سرمایه‌گذاری در برنامه هسته‌ای‌اش را در نظر بگیرد. در مقابل، ایران متعهد می‌شود که اولاً هیچ‌گاه به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نباشد، ثانیاً ذخایر اورانیوم با غنای بالا را از بین ببرد ثالثاً  غنی‌سازی را فقط در سطح مورد نیاز برای مصارف غیرنظامی انجام دهد و سرانجام به بازرسان بین‌المللی اجازه نظارت بر برنامه هسته‌ای خود را بدهد. در نهایت این میانجی‌گران به این نتیجه می‌رسند که اگر طرفین این باره به توافق برسند، هم تاسیسات غنی سازی ایران باقی می‌ماند و هم نگرانی‌های امنیتی آمریکا درباره دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای مرتفع خواهد شد. در چنان شرایطی، مصالحه ایران و آمریکا بیش از هر زمان دیگری در دسترس خواهد بود. در پاسخ به این پیشنهاد دو نظریه در میان کارشناسان داخلی مطرح است اول اینکه ایران در هیچ شرایطی از غنی سازی خود دست نمی‌کشد و نهایتاً برای جلب اعتماد طرف مقابل، درصد آن را کاهش می هد. در طرف دیگر کسانی هستند که می گویند در شرایط کنونی به دلایل مختلف سیاسی و اقتصادی، غنی سازی توجیه ندارد و باید جمهوری اسلامی غنی سازی خود را تعطیل کند و هرچه زودتر به توافق با آمریکا برسد.
اصل غنی سازی، قابل مذاکره نیست
بسیاری از کارشناسان با پیشنهاد توقف غنی سازی مخالفت کرده و می‌گویند که اصل موضوع غنی‌سازی ایران قابل مذاکره نیست. ایران به‌عنوان یکی از امضاکنندگان بنیان‌گذار پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT)، از حق کامل برخورداری از چرخه کامل سوخت هسته‌ای بهره‌مند است و این مسئله برای ایران یک امر واقعی، پذیرفته شده و حقیقی است. مضاف بر اینکه چندین کشور آسیایی، اروپایی و آمریکای جنوبی  عضو NPT وجود دارند که در حالی که به طور کامل سلاح هسته‌ای را رد می‌کنند، اقدام به غنی‌سازی اورانیوم می‌نمایند. این کارشناسان معتقد هستند که تهران برای اعتمادسازی نسبت به نگرانی‌های احتمالی آمادگی دارد اما اصل موضوع غنی‌سازی قابل مذاکره نیست. این مسئله را می‌توان در سخنان یکی از مشاوران ارشد رهبر معظم انقلاب  پیدا کرد جایی که وی اعلام کرد تهران حاضر است در ازای لغو فوری همه تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، در یک توافق با ترامپ از غنی سازی بالا صرف نظر کند ( اما نه کمتر از میزان توافق‌شده در توافق سال ۲۰۱۵ ...