این روزها حمله به خودروسازان در اوج است، قبول؛
تعداد بازدید : 1
فقط محصول خودروسازان بی کیفیت است!
نویسنده : علی سرزعیم اقتصاد دان و استاد یار دانشگاه علامه طباطبایی
این روزها که حمله به خودروسازان دراوج است. مخالف جامعه صحبت کردن نوعی خودکشی است. اما ترجیح میدهم علی رغم تبعات احتمالی دراین مورد نگاه مخالف ارائه کنم. سوارشدن برهیجان واحساسات عمومی راحت است اما اخلاقی نیست. اول ازهمه، تردیدی نیست که کیفیت خودروهای موجود اصلاً مطلوب نیست. اما مگر فقط محصول خودروسازان است که بی کیفیت است؟ صادقانه جواب دهیم: دانشگاهی که آموزش بی کیفیت میدهد فرد بی مهارت و بی اخلاق به بازار کار عرضه میکند آسیبش کمترازپراید است؟ داروسازی که داروی بی کیفیت عرضه میکند تاثیرش بر سلامتی بیشتر از خودروسازان نیست؟ نظام آموزش و پرورشی که مشتی حفظیات به ذهن دانش آموز میریزد محصول پرافتخارتری نسبت به خودروساز بیرون میدهد؟ جواب با وجدان شما.
دوم، هزینه تمام شده خودروسازان بالاست چون انبوهی از نیروی غیرلازم دارند، چون استخدام آنها تحت تأثیر فشار سیاسی بوده، چون «انتصابات فلهای» خارج از اختیار آنان بوده است. این تقصیر خودساز است یا ذینفعان؟
سوم، ممکن است ازخود بپرسیم چرا قبل از تحریم که واردات آزاد بود تعرفه 100 درصدی تحمیل میشد و چرا واردات این محصول آزادسازی نشد؟ پاسخ ساده این است که در آن زمان نرخ ارز سرکوب میشد. به بیان دیگروقتی نرخ ارز پایین نگه داشته شود محصولات داخلی از جمله خودرو نسبت به کالاهای رقیب خارجی گران در میآید. سیاست گذارچون حاضرنبود از سیاست پوپولیستی پایین نگه داشتن نرخ ارز دست بردارد، با تحمیل یک تعرفه 100 درصد آن را جبران کرد. ادبیات تجارت بین الملل به روشنی میگوید که رفاه مصرف کننده با محدود کردن واردات در بلندمدت کاهش مییابد اما همان ادبیات نیز سرکوب نرخ ارز را سیاستی برای تداوم توسعه نیافتگی معرفی میکند.
چهارم، اصلاً فرض کنیم که خودروسازان بدترین تولیدکنندگان کشور باشند. ارزان نگه داشتن نرخ بنزین آیا تشویق خودروسازان ناکارآمد است یا تنبیه آنها؟ به باور من مجموعه خودروی بی کیفیت تنها با گزینه بنزین ارزان قابل چانه زنی و فروش است. همه جامعه نیز با این بده بستان همراه بوده و هستند. فراموش نکردیم که در آبان 1398 کسی از افزایش قیمت بنزین دفاع نمیکرد. به باور من تلفات جادهای بیش از آنکه محصول ایمنی کم خودروها باشد محصول این است که سالها یارانه دولت به جای اینکه صرف توسعه راه آهن و مترو شود که مسافر و بار با قطار، مترو جابجا شود صرف بنزینی شد که دودش به حلقمان رفت. تصور نمیکنم مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا کمتر از تلفات جادهای باشد.
پنجم، آیا خودروسازان ما فقط پراید تولید میکنند یا خودروهای ممتاز مثل سوزوکی، سراتو و ماکسیما هم تولید میکردند اما چرا جامعه بیشتر پراید را خریداری میکرد؟ پاسخ روشن است: چون درآمد سرانه ما ایرانیان پایین است و قدرت خرید محصولات با کیفیتتر که طبعاً گرانتر هم هستند را نداریم. ما دوست نداریم این واقعیت را ببینیم و بپذیریم اما از سودای داشتن محصولات بهتر نیز کوتاه نمیآییم. آیا این دوگانگی منطقی است؟
ششم: همه ما وقتی به نتیجه یک اقتصاد رقابتی مبتنی بر نظام بازار که رفاه شهروندان است نگاه میکنیم حسرت آن را میخوریم اما حاضر نیستیم به هزینه و الزامات آن تن دهیم. یکی از الزامات آن مداخله نکردن در امور بنگاه است ولی چه کسی است که از قیمت گذاری خودرو و تثبیت قیمت آن درشرایط تورمی کشور خوشحال نبود؟ چه کسی از اینکه برای فروش خودرو قرعه کشی راه بیفتد و بین قیمت کارخانه و قیمت بازار شکاف بالایی ایجاد شود ناراحت بود؟
یک توافق نانوشتهای میان جامعه، دولت و صنعت خودروسازی منعقد شده که اکنون میبینیم نتایجش اصلاً مطلوب نیست. این توافق نانوشته (یا به قول بعضی ترتیبات نهادی) باعث شده است که بازیگران (اعم از خودروساز، دلال، خریدار و....) برود سراغ ماشین کم کیفیت، پرمصرف، گران اگر میخواهیم به نتایج مطلوب برسیم باید این قرارداد نانوشته نامطلوب را با یک قرارداد صریح مطلوب جایگزین کنیم که درآن: بنگاه خودروساز دولتی نباشد- صنعت رقابتی باشد- قیمت گذاری از مداخله دولت در امان باشد تا راه دلالان بسته شود- صنعت بی مورد حمایت نشود- خودروسازسهامدارخصوصی داشته باشد که در تصمیمات داخلی سیاست زده نشود- خودروساز بتواند با خودروسازان مهم جهان همکاری بلندمدت برقرار کند- قیمت بنزین به گونهای باشد خود به خود خودرو کم مصرف انگیزه آفرین باشد.
بنابراین قبل ازهمه باید بپذیریم که محصول خوب نتیجه یک فرایند خوب است. اگر بخواهیم به نتیجه مطلوب برسیم باید سلسله تصمیمات درست اما سختی بگیریم. میانبری وجود ندارد که ازتصمیمات آسان وغلط بشود به نتایج خوب رسید. میانبرطلبی را کنار بگذاریم. سالها میانبر زدیم و برگشتیم همان نقطه اول، برای یک بار هم شده مسیر درست را برویم.